اهدای خون

در  کشورهای توسعه یافته  و اکثر  کشورهای در حال توسعه، بیشترین اهدا کنندگان خون را افراد داوطلبی تشکیل می‌دهند که در قبال آن پولی دریافت نمی‌کنند. در کشورهای فقیرتر، افراد معمولاً خون خود را برای انتقال به اعضای خانواده و یا دوستان‌شان اهدا می‌کنند. بنابراین انگیزه‌های مختلفی برای اهدا، شامل انجام عمل خیر، کمک به بهبود خویشاوندان، نیاز مالی و برای استفاده خودِ فرد در آینده (اهدای اتولوگ) وجود دارد. اهدای خون معمولاً بی‌خطر است، اما در برخی از اهداکنندگان ممکن است کبودی زیر جلدی و یا احساس ضعف و بی‌حالی دست بدهد.

اهدا کنندگان برای مواردی که ممکن است باعث به‌خطرانداختن ایمنی خون شوند مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. غربالگری شامل آزمایش برای آلودگی‌هایی مانند  اچ‌آی‌وی  و  هپاتیت  است که می‌توانند از طریق خون، منتقل شوند. همچنین انجام پرسش‌هایی در مورد پیشینه پزشکی ومعاینه  فیزیکی دهندهٔ خون می‌تواند از به‌خطر افتادن سلامتی او جلوگیری کند. فاصله بین دو اهدای خون در کشورهای مختلف متفاوت است، به‌عنوان مثال در آمریکا این زمان ۸ هفته (۵۶ روز) برای اهدای خون کامل است.

روش و مقدار خونی که از دهندگان گرفته می‌شود نیز متفاوت است، اما معمولاً برای خون کامل این مقدار ۵۰۰ سی سی است. بسیاری از اجزای سازنده خون، عمر مفید کوتاهی دارند و نگهداری و عرضه مداوم آنها با مشکلاتی همراه است. امور مربوط به اهدای خون در کشورهای مختلف توسط سازمان‌های متفاوتی انجام می‌پذیرد، مثلاً در  استرالیا  توسط  سرویس خون صلیب سرخ  این کشور و در  ایران  توسط  سازمان انتقال خون  انجام می‌گیرد. از نظر  سازمان بهداشت جهانی  وجود ۲ درصد اهدا کننده در جامعه قابل قبول است. این آمار در کشور ایران برابر با ۲/۲ درصد است .

برای ترغیب مردم جهان به اهدای خون و افزایش سطح آگاهی آنان، روز ۱۴ ژوئن (۲۴ خرداد) به عنوان روز جهانی اهدا کنندگان خون نام‌گذاری شده‌است . سازمان بهداشت جهانی، جامعه بین‌المللی انتقال خون، اتحادیه بین‌المللی سازمان اهداکنندگان خون و  فدراسیون بین‌المللی جمعیت‌های صلیب سرخ و هلال احمر  چهار ارگان جهانی حامی اهدای خون هستند

 عوارض احتمالی اهدای خون

کبودی

تجمع خون زير پوست (هماتوم)

تحريک عصب

خونريزی تاخيری

آسيب به عصب

آسيب به تاندون

التهاب رگ (ترومبوفلبيت)

حساسيت موضعی

تمامی مراکز اهدای خون، برای داوطلبان شرايطی را در مد نظر دارند.

اهدا كننده بايد درشرايط خوب و در وضعيت سلامت جسمانی و روانی باشد. همچنين وضعيت روحي داوطلب در هنگام اهداي خون خيلي مهم است و بايد از اين نظر آمادگي لازم جهت اهداي خون را داشته باشد.

پزشک مركز خون گيري، پيش از اهدای خون، داوطلبان را بررسی و معاینه می کند. اين بررسی شامل مصاحبه پزشکی در باره سوابق سلامتي، رفتارهای فردی و انجام يک معاينه مختصر می باشد. در صورتی که فرد داوطلب اهدای خون، تمامی شرايط لازم برای اهدای خون را داشته باشد مي تواند خون اهدا كند. لازم به ذكر است سهم مهمي از تضمين سلامت خون بستگي به دقت و صداقت داوطلبان اهداي خون در پاسخ گويي به سؤالات پزشك در حين مصاحبه و معاينه دارد. البته براي حفظ سلامت خون، با توجه به سوابق پزشكي، مسئوليت پذيرش و يا عدم پذيرش داوطلب به عهده پزشك مركز خون گيري مي باشد. در اينجا شرايط اصلي داوطلبان اهداي خون آورده شده است.

سن: حداقل سن قابل قبول براي اهداي خون 18 سال تمام و حداكثر سن 60 سال تمام مي باشد. حداكثر سن براي اولين اهداي خون 60 سال مي باشد. براي دفعات بعدي اهدا كننده مستمر حداكثر 65 سال است .در اهدا كنندگان مستمر بالاي 65 سال تنها در صورت داشتن مجوز از مدير پزشكي پايگاه خونگيري به عمل آید.

هموگلوبين و هماتوكريت: ميزان هموگلوبين قابل قبول، حداقل 5/12 گرم در دسي ليتر و هماتوكريت 38 % مي باشد.

تعداد دفعات و فواصل اهداي خون:  فواصل اهداي خون كامل 8 هفته (56 روز) است. يعني اهدا كننده با فاصله  8 هفته مي تواند مجدداً خون اهدا نمايد، مشروط بر اين كه تعداد دفعات اهداي خون در طي 12 ماه از 4 بار برای آقایان و 3 بار برای خانم ها تجاوز نكند. بهتر است آقایان با فواصل 3 ماهه و خانم ها با فواصل 4 ماهه نسبت به اهداي خون اقدام نمايند.

وزن :از 50 كيلوگرم به بالا.

درجه حرارت: درجه حرارت دهان نبايد بيشتر از 5/ 37 درجه سانتي گراد باشد.

نبض: پزشك مرکز اهدای خون، حداقل براي مدت 15 ثانيه نبض اهدا كننده را شمارش مي كند و بطور معمول تعداد نبض بين 50 تا 100  عدد در دقيقه جهت اهداي خون مورد قبول است. اهدا كنندگاني كه تعداد نبض كمتر از 50 عدد در دقيقه دارند‏ تنها در صورتي پذيرفته مي شوند كه ورزشكار حرفه اي يا قهرماني باشند.

فشار خون: فشار خون بيشينه ( سيستوليك) باید مابین 90-180 ميلي متر جيوه و فشار خون كمينه    (دياستوليك) بايد مابین 50- 100 ميلي متر جيوه باشد. فشار خون بيشينه نبايد بيشتر از 180 ميليمتر جيوه و فشار خون كمينه نبايد بيشتر از 100 ميليمتر جيوه باشد. اهدا كنندگاني كه فشار خون بيشينه بيش از 180 ميلي متر جيوه و فشار خون كمينه بيش از 100 ميلي متر جيوه دارند‏ فقط پس از ارزيابي پزشك مركز اهدای خون، پذيرفته مي شوند.

اهداکنندگانی که دارو مصرف می کنند باید از نظر مناسب بودن برای اهدای خون ارزیابی شوند.

دوره پنجره

آيا می دانيد اگر در دوره پنجره، خون خود را اهدا کنيد ، هيچ آزمايشي آن را تشخيص نمی دهد؟

در تشخيص اغلب بيماري های عفونی، مبنای آزمايش هاي رايج طبی، پيدا کردن آنتي بادي ضد عوامل بيماری زا در خون های آزمايش شده می باشد و نه پيدا کردن خود اين عوامل. از زمان ورود عامل بيماري زا به بدن فرد آلوده تا ساخته شدن آنتي بادي ضد آن ممکن است هفته ها حتی ماه ها طول بکشد. در اين فاصله زمانی، آزمايش های طبی، آلودگی را نشان نمی دهند. به زبان ديگر در روند تشخيص آزمايشگاهی فاصله يا روزنه ای ايجاد می شود که اين فاصله را به اصطلاح " دوره پنجره " می ناميم. بنابراين در اين دوره گرچه درخون افراد ويروس وجود دارد ولي نتيجه آزمايش آن ها منفی است. چنانچه اين خون به فردی تزريق شود می تواند سبب انتقال بيماری به فرد دريافت کننده خون شود.

انواع اهدا خون

الف – اهداكنندگان پولي : اين افراد در ازاي دريافت پول خون اهدا مي نمايند. از آنجاييكه اين افراد ممكنست به خاطر دريافت پول به سوالات مربوط به رفتارها وسلامت خود پاسخ صحيح ندهند نمي توانند بعنوان منبع تامين خون سالم معرفي شوند.