استخوان یك بافت زنده است كه از دو لایه تشكیل شده؛ لایه داخلی و لایه خارجی. لایه داخلی ضخیم بوده و از شبكه‌های محكم تشكیل شده است كه به آن نمای لانه زنبوری داده است.
لایه خارجی به صورت لایه پوشاننده‌ای روی استخوان قرار گرفته و خون رسانی به استخوان از طریق این قسمت میسر است. زمانی كه فضای ما بین شبكه ها(لایه داخلی) به علت افزایش تخریب بافت استخوانی و عدم جایگزینی آن بطور كامل بزرگ شوند به آن پوكی استخوان می گویند.
در اثر چنین تغییراتی استخوان با كوچكترین ضربه دچار شكستگی می شود. ستون فقرات، ران پا و مچ دست و انتهای ساعد بیشترین قسمت هایی هستند كه دچار شكستگی میشوند.
عوامل مستعد كننده پوكی استخوان
از جمله عوامل خطرساز در ابتلا به پوکی استخوان عبارتنداز:
1) عوامل غیر قابل كنترل
. سن: بعد از دهه سوم زندگی به تدریج توده استخوانی كاهش می یابد كمر درد ،كوتاه شدن قدو شكستگی استخوان علایم شایعی هستند كه با افزایش سن دیده می شوند.
. جنس: زنان بیشتر از مردان به پوكی استخوان مبتلا میشوند در زنان از هر سه نفر یك نفر ودر مردان از هر هشت نفر یك نفر دچار شكستگی استخوان میشوند.
. یائسگی: با بروز یایسگی میزان هورمون استروژن مترشحه از تخمدان‌هاكاهش می یابد، این هورمون نقش مهمی در استحكام استخوان ها دارد.
. سابقه فامیلی: وراثت از جمله عواملی است كه در استحكام و سرعت از دست دادن توده استخوان اثر دارد اگر مادر یا خواهر شما سابقه شكستگی لگن داشته باشند احتمال ابتلای شما به شكستگی لگن دو برابر سایر افراد جامعه می شود.
. نژاد: خانم های آسیایی و خانم هایی كه پوست و مویی روشن دارند بیشتر در معرض ابتلا به پوكی استخوان هستند.
. وزن و اندازه استخوان ها: خانم هایی كه لاغرند یا استخوان‌بندی ظریفی دارند بیشتر مستعد ابتلا به پوكی استخوان هستند.
. بیماری های مزمن: در افرادی كه اختلالات هورمونی و متابولیسمی مانند :دیابت ،پر كاری غدد تیرویید و اختلالات رشد و هورمون های جنسی دارند همچنین در كسانی كه التهاب روده و بیماری های كه ایجاد اختلال در جذب مواد غذایی كنند و نیز اسهال مزمن ،منجر به پوكی استخوان میگردند.
. داروها: از عوارض مصرف طولانی مدت تركیبات كورتیكواستروییدی که به عنوان ضد التهاب، ضد روماتیسم و ضد آلرژی تجویز می شوند از عوامل خطر ابتلا به پوكی استخوان می باشند.
2) عوامل قابل كنترل
. ورزش نكردن: بی تحركی و نداشتن فعالیت باعث تسریع در كاهش توده استخوانی میشود.
. كمبود كلسیم در برنامه غذایی: كلسیم باعث قوی شدن استخوان می شود.كمبود ذخیره كلسیم در بدن میتواند به علت كاهش دریافت كلسیم در زمان كودكی یا بزرگسالی باشد. در این صورت بدن سلول های استخوانی را تخریب میكند تا كلسیم مورد نیاز خود را بدست اورد.
. كمبود ویتامین D: ویتامین D برای جذب كلسیم لازم بوده و مانند كلیدی است كه در قفل شده روده ها را به طرف جریان خون باز میكند و اجازه میدهد تا كلسیم مواد غذایی از روده ها وارد جریان خون شوند و از آنجا به استخوان ها برسد.
یكی از منابع طبیعی ویتامین D تماس مستقیم با نور خورشید است.(مدت تابش نور مستقیم خورشید جهت تامین ویتامن D به اندازه بیست دقیقه به گردی صورت و دوکف دست می باشد) كمبود ویتامین D افزایش خطر ابتلا به بیماری های غیر واگیر دارمانند سرطان،دیابت نوع یك ،پوكی استخوان ،اختلالات خود ایمنی و MS را در بزرگسالان نشان می دهد.
. سیگار كشیدن:
افراد سیگاری بیشتر از كسانی كه سیگار نمیكشند دچار پوكی استخوان می شوند. سیگار باعث كاهش مواد معدنی استخوان ها می شود.
. سقط مكرر: اختلالات بینایی، از دست دادن تعادل، اختلالات عملكرد عصبی عضلانی و استفاده از دارو های خواب آور سبب افزایش خطر سقوط و در نتیجه افزایش شكستگی میشود.
. مصرف الكل: با تاثیر بر سلول های سازنده استخوان و بر هم زدن تعادل تغذیه ای فرد سبب پوكی استخوان می شود.
تهیه کننده: دکتر مینا علیمحمدیان