چگونه با دیابت سفر کنیم؟

دیابت چیست؟

دیابت بیماری است كه در آن قندخون فرد مبتلا بالاست. انسولین ماده‌ای است كه در لوزالمعده تولید میشود و باعث میشود قند موجود در غذا به‌صورت انرژی مورداستفاده سلول های بدن قرار گیرد.

افزایش قندخون دو علت میتواند داشته باشد یا لوزالمعده قادر نیست به میزان كافی انسولین ترشح نماید و یا سلول‌های بدن نمیتوانند انسولین قندخون را برداشت و آن را مصرف كنند. در صورت بروز دیابت اگر قند خون كنترل نشود میتواند عوارض زیادی روی قسمت‌های مختلف بدن داشته باشد.

هنگام مسافرت ممكن است به علت تغییر برنامه‌های روزانه مشكلاتی برای بیماران دیابتی پیش آید و كسب آگاهی و آمادگی لازم برای پیش‌گیری از بروز این مشكلات ضروری است.

بیماران دیابتی با برنامه‌ریزی مناسب و رعایت نكات توصیه‌شده (كه در ادامه به آن‌ها اشاره میشود) میتوانند مانند دیگر افراد خانواده مسافرت بیخطری داشته باشند.

نكات مهم امنیتی برای سفر بیماران دیابتی 

آیا افراد دیابتی می توانند سفر کنند؟ با توجه به بروز مشكلات احتمالی در مسافرت، تغییر میزان فعالیت و نیز تغییر برنامه زندگی و نوع و زمان تغذیه، به بیماران دیابتی به‌ویژه در نوع وابسته به انسولین (نوع 1) توصیه میشود كه دستگاه سنجش قند خون و نوارهای سنجش قند و كتون ادرار را به همراه داشته باشند و نسبت به‌روزهای دیگر با فواصل كمتری قندخون خود را اندازه‌گیری نمایند.

به همراه داشتن كارت هویت بیماری، كه بیانگر ابتلاء فرد به دیابت باشد، برای تمام بیماران ضروری است. این كارت باید حاوی اطلاعاتی مبنی بر نوع درمان و شماره تماس در موارد فوریتی (اورژانس) باشد.

ورزش یا افزایش فعالیت بدنی طی سفر ممكن است باعث كاهش قندخون شود. از سوی دیگر تنش (استرس)، نشستن طولانی و عدم فعالیت در مسافرت ممكن است باعث افزایش قندخون شود. لذا طی مسافرت بهتر است قندخون به‌طور مرتب و خصوصاً بعد از بروز هر نوع استرس یا انجام فعالیت سنگین اندازه‌گیری شود.

نکات مهم برای قبل از مسافرت افراد دیابتی

بیمار دیابتی باید قبل از سفر از پزشك معالج خود دو نامه درخواست كند 

. برای مأموران امنیتی: مبنی بر این‌كه او مبتلابه دیابت است و باید سرنگ، قلم مخصوص تزریق انسولین و سوزن حمل كند. 

. برای پزشك: كه دربردارنده نوع دیابت، نوع دارو یا انسولین مورد مصرف و مقدار مصرف و نیز حساسیت‌ها و واكنش‌های هر بیمار نسبت به داروها باشد.

وسایل مورد نیاز یک بیمار دیابتی در سفر

بیمار دیابتی وابسته به انسولین در هنگام مسافرت چه وسایلی را باید همراه خود داشته باشد؟ یکی از سوالات رایجی است که در این بخش به پاسخ آن می‌پردازیم.

- انسولین موردنیاز

- سرنگ‌های تزریق انسولین

- لانست (تیغ مخصوص) برای خون‌گیری و نوارهای آزمایش قند خون (در صورت داشتن گلوكومتر)

- نوارهای آزمایش قند و كتون ادرار

- قند حبه‌ای، نبات، بیسكویت و آب‌میوه برای درمان كاهش احتمالی قند خون

-میان وعده‌های مناسب برای چند روز (مانند میوه و ساندویچ‌های كوچك)

- سایر داروهای مصرفی

- بطری آب آشامیدنی حتماً همراه خود داشته باشد

بیمار دیابتی كه با قرص تحت درمان است در هنگام مسافرت چه وسایلی را باید همراه خود داشته باشد؟ 

- قرص‌ها و سایر داروهای مصرفی كمی بیش از تعداد لازم پیش‌بینیشده برای مدت سفر

- قند حبه‌ای، نبات، بیسكویت و آب‌میوه برای درمان كاهش احتمالی قند خون

- میان وعده‌های مناسب برای چند روز (مانند میوه و ساندویچ‌های كوچك)

- یك بطری آب آشامیدنی

شرایط نگهداری انسولین در مسافرت

در رابطه با نگه‌داری و حمل انسولین در مسافرت به چه نكاتی باید توجه كرد؟

 انسولین را تا یك ماه در دمای طبیعی اتاق میتوان نگهداری كرد، ازاین‌رو در سفر به مناطق معتدل نیازی به نگهداری انسولین در یخچال نیست.

البته مراقب باشید كه شیشه انسولین در معرض نور مستقیم آفتاب قرار نگیرد. از قرار دادن آن پشت شیشه عقب اتومبیل یا كنار پنجره آفتاب‌گیر خودداری كنید. بهتر است انسولین در تاریكی نگهداری شود.

انسولین در اثر حرارت زیاد یا یخ زدن صدمه میبیند، به همین علت نباید انسولین در قسمت جایخی یخچال قرار داده شود.

در صورت فاسدشدن انسولین، نوع شفاف آن (كریستال) كدر میشود و نوع شیریرنگ (ان‌پیاچ) نیز یكنواختی خود را از دست میدهد و به‌صورت دانه‌دانه به دیواره شیشه میچسبد. اگر انسولین در معرض نور خورشید قرارگرفته باشد، گاه رنگ آن قهوه‌ای میشود. در این موارد نباید از آن استفاده كنید.

طی مسافرت بهتر است انسولین را در كیف‌دستی خود حمل كنید نه در چمدانی كه به قسمت بار میسپارید. این نكته به‌ویژه در مسافرت با هواپیما اهمیت دارد؛ زیرا كه در ارتفاع بالا ممكن است انسولین در قسمت بار هواپیما یخ بزند.

وسایل و نكات موردنیاز مشترک برای كلیه بیماران دیابتی

 همیشه مقداری انسولین و قرص خود را به‌صورت اضافی در جای جداگانه‌ای همراه داشته باشید تا در صورت گم‌شدن سایر وسایل دچار مشكل نشوید.

درصورتیكه در طی سفر دچار تهوع و استفراغ (بیماری حركت) میشوید، از پزشك خود بخواهید اقدامات لازم برای پیش‌گیری و درمان این موارد را به شما آموزش دهد. حتماً گردن‌آویز یا دست بند یا كارت مخصوص شناسایی افراد دیابتی را همراه خود داشته باشید.

نکات مهم برای تغذیه بیمار دیابتی در سفر

 مقادیر مناسبی از غذاهای حاوی كربوهیدرات را به‌صورت بسته‌بندی در كیف‌دستی خود داشته باشید به‌طوریكه به‌راحتی در دسترس باشد. به خاطر داشته باشید كه همیشه مسافرت طبق برنامه پیش نمیرود.

ممكن است ساعت‌ها در ترافیك بمانید یا دچار مشكلات دیگر در جاده شوید و یا قطار، كشتی یا هواپیمای شما تأخیر داشته باشد و یا ممكن است مغازه یا رستوران مناسبی پیدا نكنید؛ بنابراین با همراه داشتن میان وعده‌های مناسب، كمتر دچار مشكل خواهید شد.

 از مصرف نوشیدنیهای شیرین‌ جز در مواقع افت قندخون خودداری كنید.

در مسافرت با كشتی یا هواپیما بهتر است از غذای معمولی استفاده كنید و درخواست غذای دیابتی ننمایید زیرا غذای معمولی اغلب مناسب است، درحالیكه غذای دیابتی ممكن است كربوهیدرات كمی داشته باشد.

اگر در طی سفر به مناطق مختلف، میخواهید از رژیم‌های غذایی خاص آن مناطق استفاده كنید حتماً قبل از سفر با پزشك معالج یا كارشناس تغذیه خود در مورد مقدار و نحوه مصرف وعده‌های غذایی مشورت كنید.

مراقبت از پاها در افراد دیابتی در حین سفر

برای مراقبت از پاها در طی مسافرت به چه نكاتی باید توجه كرد؟ از جمه این نکات عبارتند از:

-  قبل از سوارشدن به هواپیما، قطار یا اتومبیل كمی پیاده‌روی كنید. سعی كنید در طی مسافرت در یك جای آزاد و راحت بنشینید.

- برای جلوگیری از ایجاد لخته در پاها طی مسافرت در هر ساعت حداقل چند دقیقه قدم بزنید.

- در هنگام نشستن میتوانید از ورزش‌های كششی پاها و همچنین حركات چرخشی مچ پا و انگشتان استفاده كنید. این حركات به افزایش جریان خون پا كمك میكنند.

- درصورتیكه خون‌رسانی به پاها خوب بوده و مشكل خاصی ندارید كافی است فقط به‌صورت روزانه پاهایتان را وارسی كنید.

- اگر قصد دارید برای مسافرت كفش جدیدی بخرید، مواظب باشید كه كاملاً راحت و اندازه باشد و قبل از شروع مسافرت آن را امتحان كنید.

- از پابرهنه راه رفتن بپرهیزید. در كنار دریا از دمپایی پلاستیكی استفاده كنید و در هنگام شنا جوراب‌های مخصوص شنا بپوشید. از آفتاب‌سوختگی به‌ویژه در پا جلوگیری كنید.

- اگر پاهایتان اختلال خون‌رسانی داشته یا احساس بیحسی دارید علاوه بر رعایت نكات فوق، به خاطر داشته باشید.

- اگر پوستتان خشك است از كرم مرطوب‌كننده استفاده كنید؛ به پاشنه پاها دقت خاصی داشته باشید.

- اگر پاهایتان زیاد عرق میكنند، با دستمال یا پنبه آن‌ها را خشك‌كنید؛ بعد از شنا نیز پاها را خشك نمایید (به‌ویژه لای انگشتان).

- هرروز پاهایتان را ازنظر وجود زخم، تورم یا تغییر رنگ معاینه كنید.

- در صورت بروز هر مشكلی به پزشك مراجعه نمایید. هر تاول كوچك، بریدگی یا خراشیدگی را با ماده ضدعفونیكننده تمیز و پانسمان كنید.

- اگر در آب‌وهوای سرد قرار گرفتید و اشكال خون‌رسانی یا بیحسی در پا پیدا كردید حتماٌ مراقب یخ‌زدگی باشید.

نکات مهم برای مسافرت به دیگر کشورها در افراد دیابتی

در مسافرت به دیگر كشورها چه نكاتی باید مورد توجه قرار گیرد؟

- مسافرت به كشورهای شمال یا جنوب ایران(ازجمله عربستان) مشكل خاصی ایجاد نمیكند اما در مسافرت به شرق یا غرب به دلیل تغییر ساعات روز، در صورت لزوم باید نحوه مصرف انسولین و قرص تغییر یابد.

- درصورتیكه اختلاف ساعت كشور مقصد با كشور خودمان كمتر از 2 ساعت باشد(كشورهای همسایه، كشورهای اروپایی مانند فرانسه، آلمان و...) نیاز به تغییر خاصی نیست.

- در مسافرت به شرق روز، كوتاه‌تر میشود و مقدار انسولین یا قرص و كربوهیدرات موردنیاز كاهش مییابد. در مسافرت به غرب، روز طولانیتر میشود و ممكن است به وعده‌ غذای اضافی و انسولین یا قرص بیش‌تری نیازمند باشید.

- در مورد تغییر میزان انسولین و رژیم غذایی خود حتماً با پزشك معالجتان مشورت كنید.

- در مسافرت به كشورهای خارجی باید بیاموزید كه چگونه به زبان آن‌ها بگویید: «من دیابت دارم» و «لطفاً به من قند بدهید».

- در كشورهای مختلف ممكن است انواع انسولین با نام ها و قدرت‌های متفاوت عرضه شوند. در هنگام استفاده به نوع انسولین و قدرت آن دقت كنید. در این مورد با پزشك مشورت كنید.

نکات مسافرت به مناطق خیلی گرم برای بیماران دیابتی

 در مسافرت به مناطق خیلی گرم بهتر است انسولین در یخچال نگهداری شود. طی مسافرت به مناطق خیلی گرم از كیسه یخ و یا فلاسك حاوی یخ استفاده كنید.

در این موارد از تماس مستقیم انسولین با یخ جلوگیری كنید. میتوانید شیشه انسولین را از جعبه مقوایی خارج كرده و در یكپارچه مرطوب بپیچید.

در صورت عدم دسترسی به این وسایل انسولین را در پارچه خیسی گذاشته و با خود حمل كنید. به خاطر داشته باشید كه حتی در مناطق خیلی گرم در صورت رعایت نكات لازم میتوان انسولین را تا شش ماه خارج از یخچال نگهداری كرد.

آیا با تغییر آب‌ و هوا میزان انسولین مور دنیاز تغییر میكند؟

 در آب‌وهوای خیلی گرم انسولین سریع‌تر از محل تزریق جذب میشود، ازاین‌رو میتواند باعث افت قندخون شود؛ بنابراین قندخون خود را به‌طور مرتب و با فواصل كمتر اندازه‌گیری نمایید. هیچ‌گاه مدت طولانی در معرض تابش آفتاب نمانید.

در مناطق خیلی سرد، انسولین كندتر جذب میشود، از سوی دیگر مصرف انرژی در هنگام لرزیدن در هوای سرد باعث افت قندخون میشود.

بیمار شدن حین مسافرت در افراد دیابتی

 معمولاً مسافران در معرض ابتلا به بیماریهای مختلفی ازجمله بیماریهای عفونی هستند. در بیماران مبتلابه دیابت، بروز عفونت میتواند منجر به افزایش قند خون شود به حدی كه باعث كاهش هوشیاری شود. به‌منظور پیش‌گیری از بروز این مشكلات بیش‌تر مراقب باشید و بهداشت را رعایت نمایید.

اگر بیماری شما بیش از 2-1 روز طول كشیده یا همراه با استفراغ و اسهال بود، بلافاصله به پزشك مراجعه كنید. طی دوره بیماری به‌هیچ‌وجه نباید مصرف انسولین یا قرص را قطع نمایید.

در صورت وجود بیاشتهایی و یا استفراغ، مواد غذایی را به‌صورت مایعاتی مانند سوپ، آب‌میوه، یا شیر جایگزین كنید تا دچار كاهش قند خون نشوید. برای جلوگیری از اتلاف آب بدن مقدار فراوانی مایعات بدون قند بنوشید.

از پزشكتان درباره راه‌های درمان تهوع و استفراغ، اسهال و عفونت‌های قارچی و میكروبی بپرسید تا درصورتیكه مبتلابه این بیماریها شدید و دسترسی به امكانات درمانی نداشتید بتوانید از آن‌ها استفاده كنید.

نکات مهم برای رانندگی افراد دیابتی

آیا رانندگی كردن برای بیماران دیابتی منعی دارد؟ در مورد رانندگی بیماران دیابتی منعی وجود ندارد اما به‌منظور حفظ سلامت خودتان و سایر افراد جامعه رعایت نكات زیر ضروری است:

- هنگام دریافت گواهینامه رانندگی، حتماً بیماری خود را ذكر كنید. همچنین در زمان بیمه كردن خودروی خود، نماینده شركت بیمه را نیز از این امر مطلع سازید.

بهتر است بیماران دیابتی وابسته به انسولین به‌عنوان راننده تاكسی، اتوبوس و ماشین‌های سنگین فعالیت نكنند.

بیماران دیابتی در موارد زیر نمیتوانند رانندگی كنند:

. بروز حملات شدید یا مكرر افت قندخون.

. وجود علامت‌های هشداردهنده افت قندخون شامل: سرگیجه، طپش قلب، لرزش دست‌ها، تعریق، خستگی، رنگ‌پریدگی، ضعف، دشواری در تمركز، خواب‌آلودگی، تاری دید و گزگز دست.

. غیاب علایم هشداردهنده در مواقع افت قند خون (افرادی كه در هنگام افت قند خون علامت پیدا نمیكنند و به‌طور ناگهانی دچار كاهش سطح هوشیاری میشوند، هیچ‌گاه نباید رانندگی كنند).

. عدم توانایی درمان سریع افت قند خون یا عدم مراجعه منظم به پزشك جهت تنظیم قند خون.

. آسیب‌های چشمی و كاهش قدرت بینایی ناشی از دیابت.

. آسیب شدید عصبی ناشی از دیابت.

به‌منظور پیش‌گیری از افت قند خون حین رانندگی، رعایت نكات زیر توصیه میشود 

. اگر انسولین مصرف میكنید قبل از شروع رانندگی غذا یا میان وعده خود را مصرف نمایید و در صورت امكان (در دسترس داشتن گلوكومتر) قندخونتان را اندازه‌گیری كنید.

. در مسافرت‌های طولانی هر دو ساعت یك‌بار توقف كنید و میان وعده خود را مصرف نمایید.

. هیچ‌گاه درزمانی كه سطح قندخونتان ثابت نیست رانندگی نكنید. پس از انجام ورزش یا فعالیت جسمی بیش از معمول كه قند خون پایین میافتد یا هنگام غروب كه از محل كار برمیگردید، نمونه چنین زمان‌هایی هستند.

. همیشه در اتومبیل خود مواد غذایی مانند قند، نبات، بیسكویت یا آب‌میوه داشته باشید.

. هرگاه متوجه بروز علایم افت قندخون شدید، توقف نموده و میان وعده خود را میل نمایید. در این حال از خودروی خود خارج نشوید.

. پس از حصول اطمینان كامل از بهبود حالتان رانندگی را ادامه دهید (حداقل بعد از 20 دقیقه یا پس از رسیدن قندخون به بیش از 110 میلیگرم در دسی لیتر).

. هیچ‌گاه قبل یا حین رانندگی الكل ننوشید. مصرف الكل علاوه بر كاهش تمركز در تمام افراد، در فرد دیابتی میتواند افت شدید قندخون ایجاد نماید.

چند نكته برای بیماران دیابتی در مسافرت

1. از پیاده‌روی طولانی و كوه‌نوردی به‌تنهایی اجتناب نمایید.

2. درصورتیكه از گروه خود جدا میشوید حتماً به اطرافیان بگویید كه كجا میروید و كِی بازمیگردید تا اگر فوریتی پیش آمد بتوانند به شما كمك كنند.

3. به مدت طولانی در معرض تابش مستقیم آفتاب قرار نگیرید.

4. به‌منظور اجتناب از گزش حشرات و گزندگان دیگر از پوشش مناسب، اسپریهای مخصوص و چادرهای مسافرتی دارای پشه‌بند استفاده كنید.

با دراز كشیدن طولانی در ساحل آفتابی ممكن است به‌سرعت آب بدن خود را از دست بدهید و قندخونتان افزایش یابد و به دنبال آن عوارضی مانند كاهش سطح هوشیاری رخ دهد. از این‌ رو مقدار زیادی مایعات غیر شیرین بنوشید. جهت جلوگیری از آفتاب‌سوختگی، از كرم‌های ضد آفتاب استفاده كنید.

تهیه کننده: جناب اقای دکتر جوادی