هپاتیت(Hepatitis) چیست؟

هپاتیت چیست؟ آیا خطرناک است؟ 

 هپاتیت (Hepatitis) به معنی التهاب در پارانشیم کبد(ضایعه مزمن غیر قابل بازگشت کبدی) است و به دلایل مختلفی می‌تواند ایجاد شود که بعضی از آنها قابل سرایت هستند و برخی مسری نیستند.

از عواملی که ایجاد هپاتیت می‌کنند می‌توان به افراط در مصرف الکل، اثر برخی داروها، آلودگی به باکتری و هم‌چنین عفونت برخی ویروسها اشاره نمود. هپاتیت ویروسی منجر به عفونت کبدی می‌گردد.

عامل بیماری هپاتیت ویرال (ویروسی) یک ویروس است و در ابتدا می‌تواند مثل یک سرماخوردگی بروز نماید؛ ولی بیماری مزمن هپاتیت "C" برعکس سرماخوردگی معمولی به دلیل از کار افتادن کبد و مشکل بودن درمان می‌تواند حیات بیمار را تهدید کند.

بیشتر مبتلایان به هپاتیت از نوع C و B  علائمی ندارد. برخی از این بیماران علائم عفونتویروسی را نشان می‌دهند از قبیل خستگی، دل درد، درد عضلانی و تهوع و بی اشتهایی، ولی در موارد پیشرفته علائم نارسایی کبدی بروز می‌کند که شامل تورم شکم، اندام‌ها، یرقان و خونریزی‌های گوارشی است.

انواع هپاتیت 

کدام نوع هپاتیت خطرناک است؟ در این بخش با انواع هپاتیت آشنا خواهیم شد. 

هپاتیت آ(Hepatitis A)  

 هپاتیت آ نوعی التهاب ویروسی در پارانشیم کبد است. ویروس هپاتیت آ ازخانواده پیکورناویروس‌ها و جنس هپاتویروس است که قبلاً تحت عنوان آنتروویروس ۷۲ طبق بندی شده‌است. اما اکنون بنام هپاتیت عفونی نامیده می‌شود.

این ویروس کروی شکل است و تقارن ۲۰ وجهی دارد. بدون پوشش است و آر ان ای ویروس(RNA مثبت) است. توسط دهان و مدفوع انتقال می‌یابد. دوره نهفتگی  آن تقریباً ۱ ماهه‌است. بیماری مزمن کبدی ایجاد نمی‌کند و به ندرت کشنده‌است و هیچ نشانه آنتی ژنی با دیگر ویروس‌های کبدی ندارد.

انسان و میمون میزبان‌های طبیعی این ویروس هستند. نوکلئوکسید آن در برابر اتر و اسید از سایر پیکورنا ویروس‌ها مقاوم‌تر است و به علت همین مقاومت باید در برخورد با بیماران مبتلا احتیاط کرد. با استفاده از گیرنده‌های سطح سلولهای کبدی وارد سلول می‌شود. از طریق دستگاه گوارش فرد را آلوده می‌کند.

احتمالا در سلول‌های اپیتلیال روده تکثیر پیدا می‌کند. اگرچه انترفرون(نوعی از پروتئین که سلولهای میزبان در پاسخ به تهاجم عامل بیماری‌زا آزاد ساخته و موجب تحریک سیستم ایمنی و مقاومت بدن میشود.) باعث محدوده شدن ویروس می‌شود اما سیستم ایمنی نیز در صدمه زدن به سلول‌های کبدی آلوده به ویروس و حذف آنها از بدن بی تاثیر نیست.

به دنبال ضایعات سلول‌های کبدی یرقان ظاهر می‌شود. این ویروس از طریق صفرا وارد روده و مدفوع می‌شود و از ۱۰ روز قبل از ظهور علایم و ایجاد آنتی‌بادی در مدفوع وجود دارد و از طریق مدفوع منتشر می‌شود. 

علائم هپاتیت A

علایم بالینی آن شامل خستگی، بی اشتهایی، ضعف، تهوع، شکم درد، یرقان، تیره شدن رنگ ادرار است و این بیماری در افراد بالغ شدیدتر از از کودکان است. در کودکان اغلب بدون جلب توجه سپری می‌شود و در اکثر موارد بهبودی کامل حاصل می‌شود.

حداکثر شیوع این بیماری بین سنین 15 تا 30 است. بیش از ۸۰ درصد بزرگسالانی که به هپاتیت A مبتلا می‌شوند، تا ۸ هفته بیمار هستند و حدود ۳۰ روز کاری را از دست می‌دهند. مرحله پیش‌یرقانی، ۵ تا ۷ روز طول می‌کشد و با شروع ناگهانی تب، ناخوشی، بی‌اشتهایی، تهوع، استفراغ، درد شکم و سردرد خود را نشان می‌دهد.

علایم کمتر شایع شامل لرز، میالژی(درد عضلانی)، آرترالژی(درد مفصلی همراه با التهاب آن)، سرفه، اسهال، یبوست، خارش و کهیر هستند. نشانه‌های موجود در معاینه فیزیکی عبارتند از هپاتومگالی(بزرگی کبد)دردناک، اسپلنومگالی(بزرگی طحال).

مرحله یرقانی که ۳ تا ۳۰ روز طول می‌کشد، با بیلی‌روبینمی کونژوگه(حالتی که به دنبال بیماری های کبدی و طحال پیش میآید) شروع می‌شود و متعاقباً طی چند روز یرقان رخ می‌دهد و مدفوع به رنگ روشن و اصطلاحاً خاک رسی (clay- colored ) در می‌آید. عفونت مزمن رخ نمی‌دهد.

وجود و شدت علایم عفونت با ویروس هپاتیت A  به سن بیمار بستگی دارد. تقریباً ۷۰% از بزرگسالان آلوده دچار علایمی نظیر یرقان می‌شوند. بر عکس تنها ۳۰% کودکان کوچک‌تر از ۶ سال دچار علایم می‌شوند که این علایم هم معمولاً غیر اختصاصی و شبیه  آنفلوآنزا و بدون یرقان است.

در اکثر بیماران مبتلا به هپاتیت A  تیتر HAVIgM  بالا است. لذا مهمترین تست سرولوژی بررسی HAVIgM است که به روش رادیوایمنواسی و الیزا قابل اندازه‌گیری است و همچنین بررسی  بیلی روبین  هم جهت ارزیابی اختلال کبدی ارزشمند است.

آزمون IgM ضد ویروس هپاتیت A، آزمایش تأییدکننده ارجح برای هپاتیت A است زیرا هنگامی که روی نمونه‌های حاصل از فردی با علایم ظاهری انجام شود، حساسیت و ویژگی بالایی دارد IgM سرمی ضد ویروس هپاتیت A را می‌توان ۵ تا ۱۰ روز قبل از شروع علایم ردیابی کرد؛ سطح این آنتی‌بادی برای ۴ تا ۶ ماه همچنان بالا می‌ماند.

سطح IgG ضد ویروس هپاتیت A  به فاصله کمی پس از IgM  بالا می‌رود و این ایمونوگلوبولین در سراسر طول عمر فرد وجود خواهد داشت و باعث ایمنی وی می‌شود. 

 ویروس هپاتیت ب(Hepatitis B)

هپاتیت B نوعی بیماری ویروسی در انسان‌هاست که به کبد بیشترین آسیب را می‌زند. ویروس این بیماری یکی از جدی‌ترین انواع هپاتیت را سبب می‌شود.

علائم هپاتیت B

علایم و نشانه‌های هپاتیت ب مهمولا ۳ ماه بعد از آلوده شدن به ویروس HBV ظاهر می‌شوند و می‌توانند طیف گسترده‌ای از علایم را شامل شود، علایم عفونت هپاتیت ب می‌تواند شامل:

. درد شکم

. ادرار تیره

. تب

. درد مفاصل و ماهیچه‌ها

. حالت تهوع و استفراغ

. زرد شدن پوست و سفیدی چشم ها

. خستگی و ضعف 

نحوه انتقال هپاتیت B 

 دلیل ابتلا به بیماری هپاتیت ب، ویروس این بیماری بنام HBV یا ویروس هپاتیت ب است. دلایل معمول انتقال هپاتیت ب به بدن افراد شامل:

تماس جنسی، درصورتیکه رابطه جنسی محافظت نشده با فرد مبتلا به این بیماری برقرار گردد که خون، بزاق، منی و یا ترشحات واژنی‌اش وارد بدن فرد مقابل شود.

استفاده از سوزن مشترک، ویروس هپاتیت ب براحتی از طریق سوزن و سرنگ آلوده به خون فرد مبتلا منتقل می‌شود. این راه شامل تیغ اصلاح و لوازم دندانپزشکی غیر استریل نیز می‌شود.

انتقال از مادر به فرزند، زنان باردار مبتلا به این بیماری می‌توانند ویروس را به بدن فرزند خود منتقل نمایند. انتقال از راه تزریق خون و فراورده‌های خونی بیمار مبتلا به فرد سالم.

امروزه چون قبل از انتقال خون، سالم بودن خون اهداشده از نظر ویروس هپاتیت بررسی می‌شود احتمال ابتلا از این طریق بسیار کاهش یافته است ولی درگذشته بیماران بخصوص بیماران هموفیلی که نیاز به تزریق خون مکرر داشتند اغلب از این راه مبتلا به هپاتیت می‌شدند. 

هپاتیت سی(Hepatitis C) 

هپاتیت سی نوعی عفونت است که عمدتاً کبد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. ویروس هپاتیت سی (HCV) علت این بیماری است. هپاتیت سی اغلب هیچ علائمی ندارد، اما عفونت مزمن موجب زخم شدن کبد می‌شود، و پس از چند سال به سیروز کبد(التهاب شدید کبد) می‌انجامد. در بعضی موارد، افراد مبتلا به سیروز کبد همچنین دارای نارسایی کبد، سرطان کبد، و یا عروق بسیار متورم مری و معده می‌باشند که این مورد آخر می‌تواند منجر به خونریزی شدید شود. 

افراد اغلب از طریق تماس خونی ناشی از استعمال درون وریدی مواد مخدر، تجهیزات پزشکی ضد عفونی نشده، و تزریق خون به هپاتیت سی مبتلا می‌شوند. این ویروس به عنوان عامل بیماری در سایر حیوانات شناخته نشده است. 

اینترفرون و ریباویرین داروهای استاندارد برای HCV هستند. بین ۵۰٪ تا ۸۰٪ افرادی که با این داروها تحت معالجه قرار می‌گیرند، درمان می‌شوند. کسانی که به سیروز یا سرطان کبد دچار می‌شوند، ممکن است به پیوند کبد نیاز پیدا کنند، ولی ویروس اغلب پس از پیوند مجدداً عود می‌کند. هیچ واکسنی برای هپاتیت سی وجود ندارد. 

علائم هپاتیت C 

علایم اغلب ملایم و نامشخص هستند، از جمله کاهش اشتها، خستگی، تهوع، دردهای مفصلی یا عضلانی، و کاهش وزن. تنها موارد کمی از عفونت حاد با زردی همراه است. از دیگر علائم هپاتیت سی شامل: 

. عفونت مزمن 

اکثر افراد در دهه‌های نخستین عفونت، کمترین و یا هیچ علائمی را تجربه نمی‌کنند، اگرچه هپاتیت سی مزمن می‌تواند با خستگی همراه باشد.

هپاتیت سی در میان افرادی که برای چندین سال به این بیماری مبتلا بوده‌اند، علت اصلی سیروز کبد و سرطان کبد است. 

بین ۱۰-۳۰٪ از افرادی که بیش از ۳۰ سال مبتلا بوده‌اند، به سیروز کبد دچار می‌شوند. سیروز کبد در افرادی که همچنین به هپاتیت بی یا HIV  مبتلا بوده‌اند، معتادان الکلی و مردان شایع تر است. 

افرادی که به سیروز کبد مبتلا می‌شوند، با خطری ۲۰ برابر بیشتر در ابتلا به سرطان کبد مواجه هستند؛ با میزان ۱-۳٪ در سال. در معتادان به الکل، خطر ابتلا ۱۰۰ برابر بیشتر است. هپاتیت سی علت ۲۷٪ از موارد سیروز کبد و ۲۵٪ از موارد سرطان کبد است. 

 سیروز کبد می‌تواند منجر به فشار خون بالا در رگ‌های متصل به کبد، تجمع مایعات در شکم، خونریزی یا کبودی به سادگی، رگ‌های بزرگ شده، به خصوص در مری و معده، زردی (زرد شدن پوست)، و آسیب مغزی گردد. 

 . اثرات خارج از کبد 

هپاتیت سی همچنین در موارد نادر با سندروم شوگرن (نوعی اختلال در سیستم دفاعی بدن)، تعداد کم تر از حد طبیعی پلاکت‌های خون، بیماری مزمن پوستی، دیابت، و لنفومای غیر هوچکینی همراه است. 

هپاتیت دی(Hepatitis D)

این ویروس مانند هپاتیت B  از طریق مایعات بدن انتشار می یابد. هر دو ویروس با یک روش مشترک به سلول میزبان متصل می شوند.

یک فرد ممکن است به عفونت توام هپاتیت B  و D  مبتلا گردد. همانندسازی ویروس همراه با صدمه زدن به سلول میزبان (سلول کبد) است.

صدمات حاصله از ویروس هپاتیت D  به سلول کبد بر خلاف ویروس هپاتیت B  منحصر به پاسخ ایمنی سلول میزبان نیست. احتمالاً عفونت مزمن هپاتیت D  در افراد مبتلا به هپاتیت مزمن B  نیز بروز می کند.

هپاتیت D در کودکان و افراد بالغ مبتلا به هپاتیت B ایجاد می شود. اساس تشخیص آزمایشگاهی بر مبنای افزایش آنزیمهای کبدی است. بررسی آنتی ژن و ژنوم در خون نیز مفید است.

تاکنون درمان اختصاصی برای هپاتیت D  پیشنهاد نشده است، اما چون همانند سازی ویروس به وجود هپاتیت B وابسته است لذا پیشگیری از هپاتیت B  در پیشگیری از این ویروس موثر خواهد بود.

با واکسیناسیون هپاتیت B، حذف محصولات خونی آلوده، عدم مصرف از  مواد مخدر  تزریقی و کنترل ناقلین ویروس از انتشار هپاتیتD  جلوگیر خواهد کرد. 

هپاتیت ای(Hepatitis E)  

 هپاتیت ای  نوعی  التهاب  ویروسی در  پارانشیم کبد است که عامل آن ویروس هپاتیت ای (HEV) است. در گذشته آنرا هپاتيت NonA NonB  اپيدميک نیز مینامیدند.

ویروس هپاتیت ای یک آر ان ای ویروس فاقد کپسول است که از طریق مدفوعی دهانی وآب‌های آلوده منتقل می‌شود. شيوع اين هپاتيت به صورت تک گير و همه گير است که اپیدمی در کشورهای توسعه نیافته شایع‌تر است . این ویروس اولین بار در اپیدمی در هند در سال 1955 کشف شد. بزرگترين اپيدمی كه تا به امروز گزارش شده 100 هزار نفر را در شمال غربی چين مبتلا كرده است.

این ویروس اغلب یک عفونت حاد خود محدود شونده و خوش‌خیم ایجاد میکند و بندرت خطرناک است (مگر در افراد دچار ضعف ایمنی یا زنان باردار). علائم اصلی بیماری تب، زردی، بی‌اشتهایی، تهوع، ضعف و بیحالی است. تشخیص آزمایشگاهی است و درمان خاصی ندارد. در چین واکسنی برعلیه این ویروس تولید شده است.

تهیه کننده: نیلوفر افشار