مالاریا چیست؟ علائم و انواع مالاریا

مالاريا يک بيماری انگلی است. عامل اين بيماری، انگل‌های تک سلولی ازجنس پلاسموديوم است که گونه های متعددی را شامل مي‌شود. در ايران سه گونه پلاسموديوم به نام‌های ويواکس، فالسيپاروم و مالاريه وجود دارند. پلاسموديوم ويواکس شايع‌ترين و پلاسموديوم فالسيپاروم شديدترين و خطرناکترين نوع اين انگل هستند. انگل مالاريا توسط پشه‌ای به نام آنوفل به انسان منتقل می‌شود که آن نيز شامل چندين گونه است.

علائم مالاريا(Paroxysm)

علامت متداول بيماری تب شديدی است كه همراه با ساير علائم مربوطه (لرز، عرق) براي مدت 5 تا 8 ساعت ادامه يافته و سپس هر 2 يا 3 روز يكبار باز می‌گردد. هر يك از اين حملات، نيروی بيمار را به شدت تحليل برده و باعث كاهش شديد فعاليت های  بيمار در طی دوران بيماری می‌شود.

حملات اوليه مالاريای حاد حداقل 2 هفته يا بيشتر طول  می‌كشد و در اثر ابتلاهای مكرر و همراه با پيشرفت بيماری، كم خونی و بزرگی طحال حادث شده كه در اكثر بيماران در طی يك يا دو هفته بعد از حمله اوليه می توان آن‌را لمس نمود.

درصورتی‌كه عامل ابتلا انگل گونه فالسيپارم باشد می‌تواند منجر به گلومرولونفريت(التهاب فیلترهای کوچک کلیه)، پديده جداسازی مويرگی(Sequestration)، گيجی، تشنج، كاهش فشارخون، ادم ريوی، علائم گوارشی(مثل استفراغ، دردهای شكمی، اسهال، خونريزی روده‌ای)، سندرم نفروتيك(آسیب کلیوی که باعث دفع پروتئین می‌شود)، سيانوز(کاهش مقدار هموگلوبین در خون) و مرگ شود.

دوره نهفتگی بيماری(Incubation Period) بطور معمول از 9 تا 30 روز متفاوت است و ممكن است تا چندين ماه طول بكشد. گونه هاي پلاسموديوم ويواكس در مناطق معين جغرافيايي دوره نهفته طولانی و بيشتر از 10 ماه دارند.

1 يا 2 روز قبل از شروع علائم تعداد كمي انگل در گردش خون ظاهر مي شوند سپس با افزايش تعداد انگلها، علائم مختلف شروع به تظاهر مي كنند كه عبارتند از سردرد، خستگي، دردهاي مبهم در عضلات و استخوان‌ها و مفاصل، احساس لرز و تب كه بدليل شبيه بودن علائم با بيماری‌های ويروسی مثل سرماخوردگی و آنفلوانزا (Influenza) تشخيص را بر مبنای اين بيماری‌ها می گذارند. در طی چند روز آينده وقتی كه تعداد انگل‌ها در خون به حد كافی رسيد علائم مالاريا بروز می‌دهد.

علائم اولیه بیماری مالاریا

علائم اولیه بیماری مالاریا در 3 مرحله به شرح زیر است:

لرز(Cold Stage)

لرز ابتدا از ستون فقرات شروع شده و سپس در تمام بدن منتشر می‌شود. این پدیده در اثر لیز دسته جمعی گویچه‌های سرخ آلوده و به دنبال جریان یافتن خون به سمت احشاء به وجود می‌آید در نتیجه پوست بدن سرد می‌شود و حرارت آن ممکن است تا 32 درجه کاهش یابد، در حالی که ممکن است دمای عمق بدن بالای 40 درجه باشد. پوست بدن رنگ پریده و شبیه مرغ پرکنده می‌شود.

بیمار احساس سرما و لرز شدید می‌کند. فشار خون افت کرده و ممکن است درد کمر به همراه تهوع و استفراغ‌های صفراوی بوجود بیاید.

این حالت 1 تا 2 ساعت ادامه می‌یابد. ولی، 3 تا 4 ساعت بعد هنوز  انگل‌ها، گویچه‌های جدید میزبان خود را پیدا نکرده‌اند. 

تب(Hot Stage)

این مرحله به طور معمول پس از مرحله قبلی و تا زمان استقرار انگل در گویچه‌های جدید ادامه پیدا می‌کند. برخلاف مرحله قبل، در این مرحله جریان خون به سمت عروق سطحی متمایل است. 

سرعت یافتن جریان خون به سمت سطح بدن با بر افروختگی چهره و احساس گرما و هذیان گویی همراه است. نبض سریع، تنفس سریع، سردرد و سرگیجه مشاهده می‌شود. تب معمولاً ۶-۳ ساعت و یا بیشتر طول میکشد و به ۳۸ الی ۳۹ درجه و در مورد فالسیپاروم به ۴۰ درجه سانتی‌گراد یا بیشتر میرسد و ممکن است با تهوع همراه باشد.

تعریق(Sweating Stage)

پس از استقرار انگل در داخل گلبول قرمز، درجه حرارت بدن پایین آمده و بیمار شروع به عرق کردن می‌کند و به این ترتیب مایعات اضافی بدن دفع میشود. در این حالت، یک احساس خوشایند به همراه خواب آلودگی به مریض دست می‌دهد. این مرحله بین 1 تا 3 ساعت طول می‌کشد و حالت تهوع برطرف شده، نبض کند می‌شود و تنفس به راحتی صورت می‌گیرد. ^[1]

علائم ثانویه مالاریا

علائم ثانویه مالاریا به شرح زیر است:

کم خونی(Anemia)

بزرگی طحال(Splenomegaly)