دیابت(قند خون بالا)چیست؟ علائم و روش های درمان دیابت

دیابت چیست؟

دیابت ملیتوس به گروهی از بیماری ها اطلاق می شود که بر نحوه استفاده بدن از قند خون (گلوکز) تأثیر می گذارد. گلوکز برای سلامتی شما حیاتی است زیرا منبع مهم انرژی برای سلول‌هایی است که ماهیچه‌ها و بافت‌های شما را می‌سازند. همچنین منبع اصلی سوخت مغز شماست.

علت اصلی دیابت بسته به نوع آن متفاوت است. اما، فارغ از اینکه چه نوع دیابتی دارید، این بیماری می تواند منجر به افزایش قند در خون شما شود. قند بیش از حد در خون شما می تواند منجر به مشکلات جدی سلامتی شود.

دیابت مزمن شامل دو تیپ، دیابت نوع 1 و دیابت نوع 2 است. شرایط بالقوه برگشت پذیر دیابت شامل پیش دیابت (prediabetes) و دیابت بارداری است. پیش دیابت زمانی رخ می دهد که سطح قند خون شما بالاتر از حد طبیعی باشد، اما به اندازه ای بالا نباشد که به عنوان دیابت تشخیص داده شود.

پیش دیابت اغلب زمینه ای برای دیابت است مگر اینکه اقدامات مناسب برای جلوگیری از پیشرفت آن انجام شود. دیابت بارداری در دوران بارداری رخ می دهد اما ممکن است پس از زایمان برطرف شود.

مهمترین علائم دیابت

علائم دیابت بسته به میزان افزایش قند خون شما متفاوت است. برخی از افراد، به ویژه آنهایی که مبتلا به پیش دیابت یا دیابت نوع 2 هستند، ممکن است علائمی را تجربه نکنند. در دیابت نوع 1، علائم به سرعت ظاهر می شوند و شدیدتر می شوند.

برخی از علائم و نشانه های دیابت نوع 1 و دیابت نوع 2 عبارتند از:

• افزایش تشنگی

• تکرر ادرار

•گرسنگی شدید

• کاهش وزن بی دلیل

• وجود کتون در ادرار (کتون ها محصول جانبی تجزیه ماهیچه و چربی هستند که زمانی اتفاق می افتد که انسولین کافی موجود نباشد)

• خستگی

• تحریک پذیری

• تاری دید

• زخم هایی که دیر التیام می یابند

• عفونت های مکرر مانند عفونت لثه یا پوست و عفونت های واژن

دیابت نوع 1 می تواند در هر سنی ایجاد شود، اگرچه اغلب در دوران کودکی یا نوجوانی ظاهر می شود. 

دیابت نوع 2، نوع شایع تر، نیز می تواند در هر سنی ایجاد شود، اگرچه در افراد بالای 40 سال شایع تر است.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر به دیابت خود یا فرزندتان مشکوک هستید، در صورت مشاهده علائم احتمالی دیابت، با پزشک خود تماس بگیرید. هرچه این بیماری زودتر تشخیص داده شود، درمان زودتر شروع می شود.

اگر قبلاً دیابت برای شما تشخیص داده شده است، پس از دریافت تشخیص، تا زمانی که سطح قند خون شما پایدار گردد، نیاز به پیگیری پزشکی دقیق دارید.

علت دیابت چیست؟

برای فهم بهتر بیماری دیابت الزم است ابتدا بدانیم چگونه گلوکز در حالت نرمال در بدن عمل می کند.

فعالیت انسولین یکی از علت های دیابت

انسولین یک هورمون مترشحه از غده پانکراس واقع در پشت وپایین قسمت شگ است.

• پانکراس انسولین را به جریان خون ترشح می کند

• انسولین به گردش می آید و سلولها را قادر میکندتا گلوکز را وارد کنند.

• انسولین میزان قند خون را در بدن کاهش می دهد.

• با کاهش سطح قند خون، ترشح انسولین از پانکراس نیز کاهش می یابد.

نقش گلوکز در دیابت

گلوکز قندی است که منبع انرژی ماهیچه ها و سایر بافت ها است.

• گلوکز از دو منبع کلی تامین می شود: غذا و کبد

• قند به گردش خون جذب می شود و در ادامه به کمک انسولین وارد سلولها می شود.

• کبد گلوکز را ذخیره و تولید می کند.

• در هنگام افت قند خون مثل گرسنگی، کبد گایکوژن ذخیره ای خود را به گلوکز می شکند تا سطح گلوکز خود را به حالت نرمال برساند.

علت دیابت نوع 1

علت دقیق دیابت نوع 1 ناشناخته است. آنچه شناخته شده است این است که سیستم ایمنی شما - که به طور معمول با باکتری ها یا ویروس های مضر مبارزه می کند - به سلول های تولید کننده انسولین در لوزالمعده حمله کرده و آنها را از بین می برد. این  اتفاق باعث می شود که انسولین در بدنتان تولید نشود یا کاهش یابد. قند  به جای اینکه به سلول های شما وارد شود، در جریان خون انباشته می شود.

تصور می شود که علت دیابت نوع 1 ترکیبی از فاکتورهای حساسیت ژنتیکی و محیطی است، اگرچه این فاکتورها به طور مشخص هنوز شناخته شده نیستند. اما باور براین است که وزن فاکتوری برای دیابت نوع 1 نیست.

علت پره دیابت(پیش دیابت) و دیابت نوع 2

در پیش دیابت - که می تواند منجر به دیابت نوع 2 شود - و در دیابت نوع 2، سلول های شما در برابر عملکرد انسولین مقاوم می‌شوند و پانکراس شما قادر به تولید انسولین کافی برای غلبه بر این مقاومت نیست. قند به جای ورود به داخل سلول‌های شما برای تولید، در جریان خون شما تجمع می‌یابد.

اینکه دقیقاً چرا این اتفاق می افتد نامشخص است، اگرچه اعتقاد بر این است که عوامل ژنتیکی و محیطی نیز در ایجاد دیابت نوع 2 نقش دارند. اضافه وزن به شدت در ایجاد دیابت نوع 2 مرتبط است، اما همه افراد مبتلا به دیابت نوع 2 اضافه وزن ندارند.

دلایل دیابت بارداری چیست؟

در طول بارداری، جفت برای حفظ بارداری شما هورمون تولید می کند. این هورمون ها سلول های شما را نسبت به انسولین مقاوم تر می کنند. به طور معمول، پانکراس شما با تولید انسولین اضافی کافی برای غلبه بر این مقاومت پاسخ می دهد.

اما گاهی اوقات پانکراس نمی تواند این وضعیت را حفظ کند. هنگامی که این اتفاق می افتد، گلوکز بسیار کمی وارد سلول های شما می شود و مقدار زیادی در خون شما باقی می ماند و در نتیجه دیابت بارداری ایجاد می شود.

فاکتورهای خطر دیابت نوع 1

اگرچه علل اصلی دیابت نوع 1 مشخص نیستند، عواملی که می توانند نشانه افزایش خطر باشند عبارت اند از:

1. سابقه خانوادگی 

اگر والدین یا خواهر و برادری مبتلا به دیابت نوع 1 داشته باشید، خطر شما افزایش می یابد

2. فاکتورهای محیطی 

شرایطی مانند قرار گرفتن در معرض یک بیماری ویروسی احتمالاً در دیابت نوع 1 نقش دارد.

3. وجود سلول های مخرب سیستم ایمنی (اتوآنتی بادی)

گاهی اوقات اعضای خانواده افراد مبتلا به دیابت نوع 1 برای وجود اتوآنتی بادی دیابت آزمایش می شوند. اگر این اتوآنتی بادی ها را دارید، خطر ابتلا به دیابت نوع 1 در شما افزایش می یابد. اما همه کسانی که این اتوآنتی بادی ها را دارند به دیابت مبتلا نمی شوند.

4.جغرافیا

برخی کشورها مانند فنلاند و سوئد، نرخ بالاتری از دیابت نوع 1 دارند.

فاکتورهای خطر برای دیابت نوع 2

محققان به طور کامل درک نمی کنند که چرا برخی افراد به پیش دیابت و دیابت نوع 2 مبتلا می شوند و برخی دیگر به دیابت مبتلا نمی شوند. عوامل خاصی خط ابتلا را افزایش می دهند، از جمله:

1. وزن

هرچه بافت چربی بیشتری داشته باشید، سلول های شما در برابر انسولین مقاوم تر می شوند.

2. عدم تحرک

هرچه فعالیت کمتری داشته باشید، خطر ابتلا شما بیشتر است. فعالیت بدنی به شما کمک می کند وزن خود را کنترل کنید، گلوکز را به عنوان انرژی مصرف می کند و سلول های شما را نسبت به انسولین حساس تر می کند.

3. سابقه خانوادگی

اگر والدین یا خواهر و برادرتان مبتلا به دیابت نوع 2 باشند، خطر شما افزایش می یابد.

4. نژاد یا قومیت

  اگرچه مشخص نیست که چرا، برخی از افراد - از جمله سیاه پوستان، اسپانیایی تبارها، سرخپوستان آمریکایی و مردم آسیایی آمریکایی - در معرض خطر بیشتری هستند.

5. سن

خطر شما با افزایش سن افزایش می یابد. این ممکن است به این دلیل باشد که با افزایش سن تمایل به ورزش کمتر، کاهش حجم عضلات و افزایش وزن دارید. اما دیابت نوع 2 در میان کودکان، نوجوانان و جوانان نیز در حال افزایش است.

6. دیابت بارداری

اگر در دوران بارداری به دیابت بارداری مبتلا شده اید، خطر ابتلا به پیش دیابت و دیابت نوع 2 در شما افزایش می یابد. اگر نوزادی با وزن بیش از 9 پوند (4 کیلوگرم) به دنیا بیاورید، در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع 2 نیز هستید.

7. سندرم تخمدان پلی کیستیک

برای زنان، داشتن سندرم تخمدان پلی کیستیک –(یک بیماری شایع که با قاعدگی های نامنظم، رشد موهای زائد و چاقی مشخص می شود) خطر ابتلا به دیابت را افزایش می دهد.

8. فشار خون بالا

داشتن فشار خون بیش از 140/90 میلی متر جیوه (میلی متر جیوه) با افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 مرتبط است.

9. سطوح غیر طبیعی کلسترول و تری گلیسیرید

اگر سطوح پایینی از لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) یا کلسترول "خوب" دارید، خطر ابتلا به دیابت نوع 2 در شما بیشتر است. تری گلیسیرید نوع دیگری از چربی است که در خون حمل  می شود.

افرادی که سطح تری گلیسیرید بالایی دارند در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع 2 هستند. پزشک می تواند به شما اطلاع دهد که سطح کلسترول و تری گلیسیرید شما چقدر است.

فاکتورهای خطر برای دیابت بارداری

زنان باردار ممکن است به دیابت بارداری مبتلا شوند. برخی از زنان بیشتر از دیگران در معرض خطر هستند. عوامل خطر ابتلا به دیابت بارداری عبارتند از:

• سن

زنان بالای 25 سال در ریسک بالای بیماری هستند.

• سابقه خانوادگی یا شخصی

خطر ابتلا به این بیماری در صورت ابتلا به پیش دیابت (پیش زمینه دیابت نوع 2) یا اگر یکی از اعضای نزدیک خانواده، مانند والدین یا خواهر و برادر، مبتلا به دیابت نوع 2 داشته باشید، افزایش می یابد. همچنین اگر در بارداری قبلی دیابت بارداری داشته باشید، اگر نوزاد بسیار بزرگی به دنیا بیاورید یا مرده زایی بدون دلیل داشته باشید، در معرض خطر بیشتری هستید.

• وزن وزن بالا پیش از بارداری خطر ابتلا را افزایش می دهد.

• نژاد به دلایلی که مشخص نیست، زنان سیاهپوست، اسپانیایی تبار، سرخپوستان آمریکایی یا آسیایی آمریکایی بیشتر در معرض ابتلا به دیابت بارداری هستند. 

عوارض دیابت چیست؟

عوارض طولانی مدت دیابت به تدریج ایجاد می شود. هر چه مدت طولانی تری دیابت داشته باشید - و قند خون شما کمتر کنترل شود - خطر عوارض بیشتر می شود. در نهایت، عوارض دیابت ممکن است ناتوان کننده یا حتی تهدید کننده زندگی باشد. عوارض احتمالی عبارتند از:

• بیماری قلب و عروقی

دیابت به طور چشمگیری خطر ابتلا به مشکلات مختلف قلبی عروقی از جمله بیماری عروق کرونر همراه با درد قفسه سینه (آنژین)، حمله قلبی، سکته مغزی و تنگ شدن شریان ها (آترواسکلروز) را افزایش می دهد. اگر دیابت دارید، احتمال ابتلا به بیماری قلبی یا سکته بیشتر است.

• آسیب عصبی (نوروپاتی)

قند اضافی می تواند به دیواره رگ های خونی ریز (مویرگ ها) که اعصاب شما را تغذیه می کنند، به خصوص در پاها آسیب برساند. این می تواند باعث گزگز، بی حسی، سوزش یا درد شود که معمولاً از نوک انگشتان پا یا انگشتان دست شروع می شود و به تدریج به سمت بالا گسترش می یابد.

در صورت عدم درمان، ممکن است تمام حس خود را در اندام های آسیب دیده از دست بدهید. آسیب به اعصاب مربوط به هضم می تواند مشکلاتی مانند تهوع، استفراغ، اسهال یا یبوست ایجاد کند. برای مردان، ممکن است منجر به اختلال نعوظ شود.

• آسیب کلیه (نفروپاتی)

کلیه ها حاوی میلیون ها دسته رگ های خونی ریز (گلومرول ها) هستند که مواد زائد خون شما را فیلتر می کنند. دیابت می تواند به این سیستم فیلتر آسیب برساند. آسیب شدید می تواند منجر به نارسایی کلیه یا بیماری غیرقابل برگشت کلیه شود که ممکن است به دیالیز یا پیوند کلیه نیاز داشته باشد.

• آسیب چشم (رتینوپاتی)

دیابت می تواند به رگ های خونی شبکیه آسیب برساند (رتینوپاتی دیابتی) که به طور بالقوه منجر به کوری می شود. دیابت همچنین خطر سایر بیماری های جدی بینایی مانند آب مروارید و گلوکوم را افزایش می دهد.

• آسیب پا

آسیب عصبی در پا یا جریان خون ضعیف در پاها، خطر عوارض مختلف پا را افزایش می دهد. در صورت عدم درمان، بریدگی ها و تاول ها می توانند عفونت های جدی ایجاد کنند که اغلب به خوبی بهبود نمی یابند. این عفونت ها ممکن است در نهایت نیاز به قطع انگشت، قسمت مچ به پایین یا قطع از ساق پا داشته باشند.

• شرایط پوستی

دیابت ممکن است شما را بیشتر مستعد مشکلات پوستی، از جمله عفونت های باکتریایی و قارچی کند.

• مشکلات شنوایی

مشکلات شنوایی در افراد مبتلا به دیابت شایع تر است

• بیماری آلزایمر

دیابت نوع 2 ممکن است خطر ابتلا به زوال عقل مانند بیماری آلزایمر را افزایش دهد. هرچه کنترل قند خون شما ضعیف‌تر باشد، به نظر می‌رسد که این خطر بیشتر باشد. اگرچه تئوری هایی در مورد نحوه ارتباط این اختلالات وجود دارد، اما هنوز هیچ یک ثابت نشده اند.

• افسردگی

علائم افسردگی در افراد مبتلا به دیابت نوع 1 و نوع 2 شایع تر است. افسردگی می تواند بر مدیریت دیابت تأثیر بگذارد.

عوارض دیابت بارداری

بسیاری از زنان مبتلا به دیابت فرزندان سالم دنیا می آورند. اگرچه قند خون کنترل نشده یا درمان نشده می تواند مشکلاتی برای شما یا فرزندتان به بار آورد. عوارض در نوزاد می تواند متعاقب دیابت بارداری رخ دهد که شامل موارد زیر است:

• رشد اضافی

گلوکز اضافی می تواند از جفت عبور کند، پانکراس جنین شما را تحریک می کند تا انسولین اضافی بسازد. این می تواند باعث بزرگ شدن بیش از حد کودک شما (ماکروزومی) شود. نوزادان بسیار بزرگ به احتمال زیاد نیاز به زایمان سزارین دارند.

• قند خون پایین

گاهی اوقات نوزادان مادران مبتلا به دیابت بارداری در مدت کوتاهی پس از تولد دچار قند خون پایین (هیپوگلیسمی) می شوند زیرا تولید انسولین خود آنها زیاد است. تغذیه سریع و گاهی محلول گلوکز داخل وریدی می تواند سطح قند خون نوزاد را به حالت عادی برگرداند.

• ابتلا به دیابت نوع 2 در بزرگسالی

نوزادان مادرانی که مبتلا به دیابت بارداری هستند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به چاقی و دیابت نوع 2 در مراحل بعدی زندگی هستند.

• مرگ

دیابت بارداری درمان نشده می تواند منجر به مرگ نوزاد، قبل یا اندکی پس از تولد شود.

عوارض دیابت بارداری برای مادر

عوارض در مادر می تواند متعاقب دیابت بارداری رخ دهد که شامل موارد زیر است:

• پره اکلامپسی

این بیماری با فشار خون بالا، پروتئین اضافی در ادرار و تورم در پاها مشخص می شود. پره اکلامپسی می تواند منجر به عوارض جدی یا حتی تهدید کننده حیات برای مادر و نوزاد شود.

• دیابت بارداری پس آیند

هنگامی که در یک بارداری به دیابت بارداری مبتلا شده اید، احتمال ابتلای شما به دیابت در بارداری بعدی بیشتر است. همچنین با افزایش سن، احتمال ابتلا به دیابت - معمولاً دیابت نوع 2 - بیشتر می شود.

• عوارض پره دیابت

پره دیابت می تواند به سمت دیابت تیپ 2 پیش رود.

راه های پیشگیری از دیابت

دیابت نوع 1 قابل پیشگیری نیست. با این حال، انتخاب های سبک زندگی سالم که به درمان پیش دیابت، دیابت نوع 2 و دیابت بارداری کمک می کند، می تواند به پیشگیری از آنها نیز کمک کند:

• غذاهای سالم بخورید

غذاهایی را انتخاب کنید که چربی و کالری کمتری دارند و فیبر بیشتری داشته باشند. روی میوه ها، سبزیجات و غلات کامل تمرکز کنید. 

• فعالیت بدنی بیشتری داشته باشید

حدود 30 دقیقه فعالیت هوازی متوسط در بیشتر روزهای هفته یا حداقل 150 دقیقه فعالیت هوازی متوسط در هفته را در برنامه خود قرار دهید.

• وزن اضافی را از دست بدهید

اگر اضافه وزن دارید، از دست دادن حتی 7 درصد از وزن بدنتان (به عنوان مثال، 14 پوند (6.4 کیلوگرم) اگر 200 پوند (90.7 کیلوگرم) وزن دارید) می تواند خطر ابتلا به دیابت را کاهش دهد. با این حال سعی نکنید در دوران بارداری وزن کم کنید. با پزشک خود در مورد اینکه چه مقدار وزن برای شما در دوران بارداری سالم است صحبت کنید.

برای حفظ وزن خود در محدوده سالم، روی تغییرات دائمی در عادات غذایی و ورزش خود تمرکز کنید. با یادآوری مزایای کاهش وزن، مانند قلب سالم تر، انرژی بیشتر و بهبود عزت نفس، به خود انگیزه دهید.

گاهی اوقات دارو نیز یک گزینه خوب است. داروهای خوراکی دیابت مانند متفورمین (Glumetza، Fortamet و.. ) ممکن است خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را کاهش دهند که باید با نظر پزشک تجویز شوند - اما انتخاب سبک زندگی سالم همچنان ضروری است. حداقل سالی یک بار قند خون خود را چک کنید تا مطمئن شوید که به دیابت نوع 2 مبتلا نشده اید.

منبع:
1. https://www.mayocliniclabs.com/test-catalog/Overview/40936#Specimen

تهیه شده در کمیته علمی پژوهشی آزمایشگاه مرکزی فردیس