ارزیابی وضعیت یائسگی، از جمله نارسایی زودرس تخمدان
ارزیابی وضعیت تخمدان، از جمله ذخایر تخمدان و پاسخگویی تخمدان، به عنوان بخشی از ارزیابی ناباروری و پروتکل های تکثیر آزمایشگاهی مانند لقاح آزمایشگاهی
بررسی عملکرد تخمدان در بیماران مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک
ارزیابی نوزادان با ژنیتال مبهم و سایر شرایط درونی
ارزیابی عملکرد بیضه در نوزادان و کودکان
Enzyme Linked Fluorescent Assay (ELFA)
Antimullerian Hormone, S
Mullerian inhibiting factor (MIF)
Mullerian-inhibiting hormone (MIH)
Mullerian-inhibiting substance (MIS)
هورمون AMH که به عنوان مهارکننده مولرین نیز شناخته می شود، یک هورمون گلیکوپروتئینی دایمریک و متعلق به خانواده فاکتور رشد بتا (TGF-β) می باشد. این هورمون توسط سلول های سرتولی بیضه در مردان و سلول های گرانولوزای تخمدان در بانوان تولید می گردد. ترشح هورمون AMH در خلال رشد جنین مذکر مانع از ورود مجاری مولرین به داخل رحم و در نتیجه آن رشد دستگاه تولید مثل جنین مذکر می گردد. در غیاب هورمون AMH کانال ها و سازه های مولرین به داخل دستگاه تولید مثل می رسند. در مردان میزان هورمون AMH تا سن 2 سالگی افزایش و سپس از این سن تا زمان بلوغ به طور فزاینده کاهش می یابد. در بانوان هورمون AMH توسط سلول های گرانولوزا فولیکول های کوچک ترشح می گردد. این هورمون از هفته شانزدهم بارداری به بعد و بعد از سن یأسگی غیر قابل شناسایی می باشد.
میزان غلظت هورمون AMH در گردش خون، با توجه به جنس و اختلاف در ترشح آن از سلول های سرتولی و گرانولوزا متفاوت می باشد. اهمیت اندازه گیری هورمون AMH در ارزیابی جنسی، عملکرد گنادها، باروری و نیز به عنوان شاخص تومورهای گنادی می باشد. از آنجایی که هورمون AMH به طور متناوب از سلول های گرانولوزای فولیکول های کوچک در طول سیکل قاعدگی ترشح می گردد، بنابراین شاخص بهتری جهت ارزیابی ذخایر تخمدان نسبت به هورمون های گنادوتروپین و هورمون های استروئیدی تخمدان می باشد که به صورت اپیزودیک ترشح می گردد. علاوه بر این روند بارداری و یا استفاده از داروهای ضد بارداری مبتنی بر استروژن خوراکی یا واژینال و یا پروژسترون تأثیر نمی گذارد.
مطالعات در درمانگاه های باروری نشان داده اند که بانوان با غلظت بالای AMH دارای واکنش بهتر به تحریک تخمدان هستند و تمایل دارند که تخمک های قابل بازیابی بیشتری تولید کنند نسبت به بانوان دارای AMH کم یا غیر قابل تشخیص. زنان مبتلا به سندرم Hyperstimulation تخمدان پس از تزریق هورمون گنادوتروپین می توانند به طور قابل توجهی غلظت AMH را افزایش دهند. سندرم تخمدان پلی کیستیک می تواند غلظت AMH سرم را افزایش دهد، زیرا با تعداد زیادی از فولیکول های کوچک همراه است.
اندازه گیری هورمون AMH به طور معمول برای بررسی حضور بیضه و عملکرد نوزادان مبتلا به شرایط intersex یا ژنیتال های مبهم مورد استفاده قرار می گیرد و بین cryptorchidism (بیضه های حاضر اما غیرقابل لمس) و anorchia ( فقدان بیضه ها) در مردان مشخص می شود.
زنان یائسه یا زنان مبتلا به نارسایی زودرس تخمدان به هر علت، از جمله بعد از شیمی درمانی ، سطح هورمون antimullerian hormone (AMH) بسیار پایین دارند که اغلب کمتر از حد تشخیص فعلی 0.1 ng/mL است.
در حالی که غلظت AMH بهینه برای پیش بینی پاسخ به لقاح آزمایشگاهی هنوز در حال مطالعه می باشد، اما ثابت شده است که کاهش غلظت AMH در محدوده ورود به دوران یائسگی بیانگر کاهش ذخایر تخمدان می باشد. با توجه به سن بیمار، تحریک تخمدان به احتمال زیاد در چنین افرادی شکست خواهد خورد. در مقابل، اگر غلظت سرمی AMH بیش از 3 نانوگرم در میلی لیتر باشد، ممکن است به پاسخ سریع تحریک تخمدان منجر شود. برای این بیماران، تحریک حداقل توصیه می شود.
در بیماران مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک، غلظت AMH ممکن است 2 تا 5 برابر بالاتر از مقادیر مرجع باشد. چنین سطوح بالایی ممکن است سیکل های قاعدگی نامنظمی را پیش بینی نماید.
در کودکان مبتلا به intersex (جنسیت نامعلوم)، نتیجه AMH بالاتر از دامنه طبیعی بانوان، وجود بافت بیضه را پیش بینی می کند، در حالی که مقدار غیر قابل کشف نشان دهنده عدم وجود بافت بیضه می باشد.
در پسران با cryptorchidism (بیضه پنهان)، چنانچه غلظت AMH قابل اندازه گیری باشد نشان دهنده وجود بیضه پنهان (نزول نکرده) می باشد، این در حالی است که مقدار غیر قابل تشخیص هورمون به شدت بیانگر anorchia یا نقص عملکرد گناد ها می باشد.
تومورهای سلول گرانولوزا از تخمدان ممکن است AMH، inhibin A و inhibin B را ترشح کند. سطح بالای هر یک از این مارکرها می تواند وجود نئوپلاسم را در یک زن با توده تخمدان نشان دهد. درمان موفق تومور سبب کاهش سطوح هورمون های فوق می گردد. سطوح در حال افزایش نشان دهنده عود یا پیشرفت تومور است.
همانند سایر آزمایشات آزمایشگاهی، اندازه گیری هورمون AMH به تنهایی برای تشخیص کافی نمی باشد و نتایج باید با توجه به یافته های بالینی و سایر نتایج مرتبط با آن، مانند اولتراسونوگرافی تخمدان (شمارش فولیکول های آنترال برای ارزیابی باروری)، اولتراسوند شکمی یا بیضه (برنامه های کاربردی Intersex و تست بیضه) و اندازه گیری هورمون های استروئیدی جنسی (استرادیول، تستوسترون، پروژسترون)، هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH)، هورمون Inhibin B (برای باروری) و هورمون Inhibin A , B (جهت پایش درمان تومور) ارزیابی گردند.
افزایش سطح هورمون AMH جهت تشخیص بدخیمی اختصاصی نمی باشد، و این آزمایش نباید به طور انحصاری برای تشخیص یا حذف تومور تخمدان ترشح AMH استفاده شود.
این آزمایش تقریباً هیچ واکنشی متقاطعی (Cross Reactivity) با Inhibin A، Inhibin B، Activin A، Activin B را در غلظت های 1000 pg/mL نشان نمی دهد.
همانند سایر آزمایش های ایمونواسی، آزمایش AMH می تواند در غلظت های بسیار بالاتر بدلیل پدیده قلاب (Hook effect) نتیجه کاذب پایین بدهد.
تداخل آنتی بادی های هتروفیلیک که توسط رگولاتورهای مسدود کننده تست مسدود نمی شوند نیز ممکن است به ندرت منجر به ایجاد نتایج نادرست گردد. اگر نتایج آزمایش ها با تصویر بالینی ناسازگار باشد، آزمایشگاه باید با بیمار تماس بگیرد.
Enzyme Linked Fluorescent Assay (ELFA) عبارت است از یک واکنش 2 مرحله ای آنزیمی با متد ساندویچ که در پایان به جای منتهی شدن به یک محصول رنگی ، یک فراورده با خاصیت فلورسانس ایجاد می گردد .
هر Strip یا STR حاوی محلول های آماده مصرف می باشد . هر Single Strip ، دارای10 چاهک پوشیده شده با فویل آلومینیومی که بر روی این پوشش یک بارکد تحت عنوان Assay Code حک شده است و علاوه بر آن No Lot و تاریخ انقضاء بر روی آن درج شده است می باشد . نمونه بیمار را در چاهک اول یا Sample well ریخته می شود . 8 چاهک بعدی حاوی محلول های مورد نیاز برا ی انجام واکنش ( مثل رقیق کننده نمونه ، کونژوگه ، محلول شستشو دهنده و ...) هستند . آخرین چاهک Optical cuvette است که نور فلورسانس حاصل در آنجا اندازه گیری می شود . هر دستگاه وایداس دارای یک اسکنر فلورومتریک است که روی قطعه ای متحرک سوار شده که به آن اجازه می دهد برای هر دو Section به کار برده شود و به این ترتیب دستگاه می تواند تغییرات شیمیایی اتقاق افتاده در Optical cuvett را اندازه گیری کند .
در انتهای هرStrip ، زبانه کوچکی وجود دارد که قرار گرفتن مناسب Stripها را در کانال های مخصوص استریپ داخل دستگاه، تضمین می کند .
Solid Phase Receptacle (SPR) به شکل ابزاری جهت Sampling نمونه و از نوعی پلاستیک ویژه طراحی شده است . در حین ساخت SPR ها ، دیواره داخلی آن با Ag یا Ab و یا هر چه که آنالیت هدف با آن باند شود ، کوت می گردد.
بنابراین SPR هم در حکم فاز جامد آزمایش و هم در حکم ابزاری جهت سمپل کردن نمونه است .
به ازای هر بیمار در متد ELFA ، یک STR و یک SPR استفاده می شود.این یک مزیت بزرگ برای این متد به شمار می رود ، چرا که در نتیجه این عمل مشکلاتی از قبیل Carry over که موجب تاثیر نتیجه یک بیمار بر روی بیمار بعدی است از بین می رود .
در بخش بالایی هر Section دربی وجود دارد که به پایین کشیده می شود و با این کار جایگاه قرار گرفتن SPR ها نمایان می گردد که به آن SPR block می گویند .
هر بلوک SPR دارای 6 جایگاه برای قرار گرفتن SPR ها می باشد .
بلوک SPR بخشی از سیستم Sampling اتوماتیک دستگاه است که بواسطه آن SPR می تواند کارهای مختلفی انجام دهد .
نوک SPR به گونه ای است که به آن اجازه می دهد برچسب مهر و موم شده روی چاهک های استریپ ها را سوراخ کرده و ریجنت مورد نظرش را از داخل آن سمپل کند و یا ریجنتی را از چاهکی به چاهک دیگر منتقل کند .
به طور کلی SPR می تواند کارهایی نظیر موارد زیر را انجام دهد:
هر SPR باید با Strip خود همخوانی داشته باشد.
برای این تست ، در ابتدا رقیق سازی نمونه توسط Sample diluent انجام شده و بعد از آن نمونه رقیق شده داخل و خارج از SPR می چرخد .
داخل SPR ، anti-Fb DP کوت شده است که با آنتی ژن موجود در سرم واکنش داده و ترکیب می شود . اجزاء متصل نشده و آزاد حین مرحله شستشو حذف می شوند .
کونژوگه محتوی آنتی بادی های منوکلونال موشی ضد Fb DP است که با آلکالن فسفاتاز لیبل شده است . کونژوگه هم داخل و خارج از SPR می چرخد و به هر چه به دیواره SPR چسبیده ، متصل می شود . در مرحله آخر سوبسترا (4-methyl-umbelliferyl phosphate) داخل و خارج از SPR می چرخد . آنزیم کونژوگه این سوبسترا را هیدورلیز کرده و تولید یک محصول فلورسانس به نام 4-methyl-umbelliferyl می نماید که در طول موج 450 nm قابل اندازه گیری است. اپتیکال اسکنر خوانش نهایی را انجام داده و کار انتقال اطلاعات به مرکز پردازنده اصلی تست را انجام می دهد.
شدت فلورسانس حاصل با غلظت آنتی بادی موجود در نمونه متناسب است . در انتها جواب های بدست آمده توسط دستگاه، روی نموداری که از قبل رسم و ذخیره شده است برده شده و پرینت گرفته می شود .
شنبه تا پنجشنبه (به استثنای روزهای تعطیل) از 7 صبح تا 6 عصر
روزانه
یک روز بعد
10 روز
آزمایشگاه مرکزی فردیس- فردیس- البرز