7 صبح الی 7 بعدازظهر
روزهای غیر تعطیل
7 صبح الی 6 بعدازظهر
روزهای پنجشنبه
دوشنبه 13 اسفند 1403
تومور مارکر CA 19-9(آنتی‌ژن سرطانی 9-19)، در اوایل دهه 1980 توسط محققانی که به دنبال شناسایی آنتی‌ژن‌های توموری در سرطان روده بزرگ بودند، کشف شد. از آن زمان تاکنون، CA19-9 به عنوان یک نشانگر زیستی رایج برای آدنوکارسینوم مجرای پانکراس(PDAC) مورد استفاده قرار گرفته است؛ این بیماری، نوعی سرطان بسیار مهاجم بوده و طبق گزارش موسسه ملی سرطان، بیش از ۸۰٪ موارد سرطان پانکراس را شامل میشود.
با اینکه اندازه‌گیری آنتی‌ژن سرطانی 9-19به‌وسیله آزمایش تومور مارکر CA19-9 برای کمک به تشخیص سرطان پانکراس استفاده میشود، اما سطح نشانگر توموری CA19-9 در بسیاری دیگر از انواع سرطان‌ها و برخی شرایط غیرسرطانی و خوش‌خیم نیز افزایش می‌یابد. در ادامه، بیشتر درباره تومور مارکر CA 19-9 و آزمایش CA19-9 صحبت می‌کنیم.
آزمایش CA19-9 میزان پروتئین CA 19-9 که به آن سیالیل لوئیس-آ(Sialyl Lewis-a) نیز گفته میشود را در نمونه خون فرد اندازه‌گیری میکند. با اینکه به‌طور طبیعی ممکن است مقدار کمی CA19-9 در بدن افراد سالم وجود داشته باشد، اما سطوح بالای این نشانگر توموری می‌تواند نشانه‌ای از سرطان پیشرفته پانکراس باشد. با این حال، مقادیر بالای CA19-9 ممکن است به دلیل انواع دیگر سرطان مانند سرطان مجرای صفراوی یا شرایط غیرسرطانی و عفونت‌ها در کبد، کیسه صفرا و پانکراس مانند پانکراتیت و التهاب کیسه صفرا نیز ایجاد شود.
به دلیل اینکه مقادیر بالای CA19-9 می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد، آزمایش تومور مارکر CA19-9 به‌تنهایی برای غربالگری(غربالگری به‌معنای جستجو برای شواهد بیماری در زمانی که علائمی وجود ندارد است) و تشخیص سرطان پانکراس یا بیماری‌های دیگر استفاده نمی‌شود.
علاوه‌بر آن، برخی افراد حتی در صورت ابتلا به سرطانی که معمولا باعث افزایش سطح CA 19-9 میشود، قادر به تولید این نشانگر زیستی نیستند؛ در چنین مواردی نیز، آزمایش CA19-9 برای تشخیص یا پایش بیماری کارآمد نیست. از این رو، CA19-9 می‌تواند در کنار سایر مارکرها و آزمایشات دیگر برای تشخیص، پیگیری پیشرفت بیماری و بررسی میزان تاثیر و موفقیت درمان موثر باشد.
| به دلایل زیر، آزمایش تومور مارکر CA19-9 به‌تنهایی نمی‌تواند برای تشخیص یا غربالگری سرطان پانکراس یا مجاری صفراوی استفاده شود: | |
|---|---|
| همه بیماران مبتلا به سرطان پانکراس و مجاری صفراوی، دارای سطوح بالای تومور مارکر CA 19-9 نیستند؛ حدود ۵٪ تا ۲۲٪ از افراد CA19-9 تولید نکرده و این آزمایش برای آنها کاربرد ندارد. | |
| به جز سرطان، میزان CA19-9 می‌تواند در برخی شرایط غیرسرطانی مانند التهاب پانکراس، سیروز کبدی یا انسداد مجاری صفراوی نیز افزایش یابد. | |
| به غیر از سرطان پانکراس و مجاری صفراوی، برخی دیگر از سرطان‌ها مانند سرطان معده و روده بزرگ نیز می‌توانند میزان CA 19-9 را افزایش دهند. |
آزمایش تومور مارکر CA19-9 که برای کمک به تایید تشخیص و ارزیابی روند درمان سرطان استفاده میشود، دارای چندین نام دیگر است که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:
بیشتر بخوانید: نكاتی در رابطه با سرطان معده
آزمایش CA19-9 با هدف اندازه‌گیری میزان تومورماکر CA 19-9 خون، یکی از مجموعه آزمایش‌هایی است که برای تشخیص سرطان در مراحل اولیه انجام میشود. این نشانگر توموری که توسط سلول‌های سرطانی و سایر سلول‌های بدن تولید میشود، شواهد مهمی درباره وجود و پیشرفت سرطان ارائه می‌دهد. در واقع، تغییرات در سطح CA19-9 می‌تواند به پزشک و متخصص سرطان(انکولوژیست) نشان دهد که آیا تومور در حال رشد است، ثابت مانده یا اینکه در پاسخ به شیمی‌درمانی و سایر درمان‌ها کوچک‌تر شده است. این اطلاعات به تیم درمان سرطان کمک میکند تا تصمیم بگیرند آیا باید روش درمانی تغییر کند یا اینکه به آزمایش‌ها و اسکن‌های بیشتری نیاز است.
| اهداف و دلایل انجام آزمایش تومور مارکر CA19-9 | |
|---|---|
| تشخیص سرطان و سایر بیماری‌ها: | میزان CA 19-9 ممکن است به دلیل سرطان پانکراس و دیگر سرطان‌های دستگاه گوارش یا به دلیل شرایط غیرسرطانی مانند زخم کبد افزایش یابد. به دلیل اینکه این آزمایش ممکن است تحت‌تاثیر شرایط مختلف قرار گیرد، از CA19-9 به‌عنوان تنها آزمایش برای تشخیص بیماری استفاده نمی‌شود؛ به عبارتی، معمولا نتایج اندازه‌گیری تومورمارکر CA19-9 با نتایج دیگر آزمایش‌ها، مانند تصویربرداری و بیوپسی ترکیب میشود تا سرطان یا سایر بیماری‌ها به‌درستی تشخیص داده شوند. |
| ارزیابی درمان سرطان: | برای افرادی که قبلا به سرطان مبتلا شده‌اند، نظارت دوره‌ای بر میزان CA19-9 می‌تواند به پزشکان کمک کند تا ببینند سرطان چگونه به درمان پاسخ می‌دهد. برای مثال، در بیماران مبتلا به سرطان پانکراس، معمولا سطح پروتئین CA 19-9 پس از تشخیص اندازه‌گیری میشود؛ این اندازه‌گیری به‌عنوان اندازه‌گیری پایه شناخته شده و می‌توان آن را با سطوح بعدی که در طول درمان یا پس از آن گرفته میشود، مقایسه کرد. |
| برآورد پیش‌آگهی سرطان: | سطح افزایش‌یافته پروتئین CA 19-9(هم در تشخیص اولیه و هم پس از درمان)، یکی از عواملی است که می‌تواند به پزشکان کمک کند تا پیش‌آگهی بیماری را برآورد کنند. پیش‌آگهی به معنای نتیجه محتمل یک بیماری بوده، که می‌تواند تحت‌تاثیر عواملی مانند مرحله یا شدت بیماری، شرایط و سلامت کلی بیمار قرار گیرد. |
| نظارت بر عود سرطان | پزشکان ممکن است از آزمایش تومور مارکر CA19-9 برای ارزیابی شرایط بیماران مبتلا به سرطان پانکراس که تحت جراحی قرار گرفته‌اند استفاده کنند تا بدین ترتیب بتوانند شواهدی از عود بیماری پیدا کنند. عود به معنای بازگشت بیماری بوده و معمولا پس از یک دوره درمان (بهبودی) یا خاموشی علائم (زمانی که بیماری قابل شناسایی نبوده است) رخ می‌دهد. عود بیماری می‌تواند به شکل بازگشت همان علائم اولیه یا تشدید علائم بیماری باشد. |
با توجه به مطالب گفته‌شده، آزمایش CA19-9 می‌تواند برای موارد زیر استفاده شود:
این آزمایش معمولا همراه با سایر تست‌ها استفاده میشود.
سطح CA 19-9 معمولا با رشد سرطان افزایش و با کوچک شدن تومور کاهش می‌یابد.
این آزمایش می‌تواند به ارزیابی روند پیشرفت یا کنترل سرطان کمک کند.
برای تشخیص بازگشت احتمالی سرطان پس از اتمام دوره درمان به کار می‌رود.
اگر پزشک به دلیل وجود علائم یا داشتن سابقه خانوادگی در مورد بیماری، به این نتیجه برسد که فرد در معرض خطر ابتلا به سرطان قرار دارد، ممکن است سطح CA 19-9 به‌عنوان بخشی از پنل مارکرهای بیولوژیکی برای شناسایی زودهنگام بیماری از طریق آزمایش خون اندازه‌گیری شود.
در حقیقت، اگر فرد به سرطان پانکراس یا یکی دیگر از انواع سرطان‌هایی که باعث افزایش سطح CA19-9 میشود(مانند سرطان روده بزرگ، راست‌روده، تخمدان و مثانه) دچار شده باشد، پزشک به این آزمایش به‌عنوان بخشی از روند تشخیص بیماری در کنار سایر آزمایشات و اسکن‌ها نیاز خواهد داشت.
همچنین پس از تایید تشخیص سرطان پانکراس، در صورتی که فرد تحت درمان این بیماری قرار داشته و تومور در حال رشد باشد، ممکن است این آزمایش برای ارزیابی میزان موفقیت درمان به‌طور هفتگی یا پس از هر دوره بهبودی برای او تجویز شود.
علاوه‌بر آن، اگر دوره درمان سرطان تمام شده باشد، باز هم این احتمال وجود دارد که پزشک برای بررسی اینکه آیا سرطان عود کرده یا خیر(بررسی بازگشت سرطان)، انجام آزمایش تومور مارکر CA19-9 را به‌صورت دوره‌ای برای فرد درخواست کند؛ چراکه سطح بالای CA 19-9 می‌تواند یکی از اولین نشانه‌های رشد مجدد سلول‌های سرطانی باشد. ناگفته نماند، انجام مکرر آزمایش CA19-9 ممکن است به‌عنوان بخشی از روند پیگیری مراقبت افرادی که تحت عمل جراحی قرار گرفته‌اند نیز درخواست شود.
پزشک ممکن است در کنار آزمایش تومور مارکر CA19-9، آزمایش‌های تشخیصی بیشتری را برای بررسی دیگر نشانگرهای توموری(مانند CA125) درخواست کند. همچنین ممکن است برای کسب اطلاعات دقیق‌تر و رسیدن به اطمینان بیشتر در تشخیص، علاوه‌بر آزمایش‌های خون، آزمایش اسکن‌های تصویربرداری مانند اولتراسوند، سی‌تی اسکن، MRI(برای شناسایی توده، انسداد یا تغییرات غیرعادی در نواحی پانکراس، کبد و مجاری صفراوی)، ERCP(ترکیبی از آندوسکوپی و تصویربرداری با اشعه ایکس است که برای بررسی و درمان مشکلات کیسه صفرا، مجاری صفراوی و پانکراس به‌کار می‌رود) و همچنین گاهی‌اوقات بیوپسی نیز انجام شود.
زیرا CA 19-9 قادر نیست که به‌تنهایی و به‌طور قطع سرطان را تشخیص دهد و مجموعه نتایج آزمایش‌های خون، تصویربرداری و نمونه‌برداری می‌تواند نشان دهد که آیا در بدن فرد مشکلی غیر از سرطان وجود دارد که باعث نتیجه مثبت در آزمایش CA19-9 شده است یا خیر.
برای انجام آزمایش CA19-9 به‌طور معمول نیاز به هیچ‌گونه آمادگی به‌خصوصی نیست. اما با این حال بهتر است افراد پیش از انجام این آزمایش در مورد تمام انواع داروها، ویتامین‌ها، مکمل‌های غذایی(حاوی بیوتین) و حتی گیاهان دارویی که مصرف می‌کنند با پزشک خود مشورت کنند؛ چرا که ممکن است نیاز باشد قبل از آزمایش (به مدت ۱۲ ساعت) مصرف آنها را متوقف کنند.
نحوه جمع‌آوری نمونه CA 19-9 چگونه است؟ برای انجام آزمایش تومور مارکر CA19-9، به نمونه خون فرد نیاز است. جمع‌آوری نمونه خون نیز می‌بایست پس از تجویز پزشک یا متخصص، تنها در مطب پزشک، بیمارستان، آزمایشگاه یا سایر مراکز پزشکی انجام شود. بدین ترتیب، معمولا پرستار، تکنسین یا فرد آموزش‌دیده در این زمینه، به سادگی نمونه خون را با استفاده از یک سوزن کوچک از ورید بازو یا رگ پشت دست فرد می‌گیرد و آن را برای تجزیه و تحلیل، ظرف مدت معینی به آزمایشگاه می‌فرستد.
ممکن است فرد هنگام ورود یا خروج سوزن کمی درد یا سوزش احساس کند؛ حتی برخی افراد ممکن است در طول آزمایش CA19-9 احساس سرگیجه، تعریق یا تهوع کنند. پس از آزمایش نیز این احتمال وجود دارد که محل خون‌گیری، قدری متورم، ملتهب، کبود یا دردناک باشد، اما بیشتر این علائم به‌سرعت برطرف می‌شوند. در صورتی که فرد پس از خون‌گیری، علائم عفونت یا عوارض طولانی‌مدت را تجربه کند، بهتر است آن را با پزشک خود در میان بگذارد.
فرآیند گرفتن نمونه خون برای آزمایش CA19-9 مانند بسیاری دیگر از آزمایش‌های خون، ساده و سریع بوده و معمولا کمتر از پنج دقیقه طول می‌کشد. در بخش زیر، به این مراحل اشاره می‌کنیم:
در نهایت، پس از خون‌گیری، نمونه خون به آزمایشگاه ارسال میشود تا با استفاده از آزمایش‌های اختصاصی مانند رادیوایمونواسی (RIA)، سطح پروتئین CA 19-9 در خون اندازه‌گیری شود. رادیوایمونواسی یک تکنیک آزمایشگاهی است که می‌تواند مواد خاصی را در خون شناسایی کند.
لازم به ذکر است از آنجا که آزمایشگاه‌ها ممکن است سطح CA19-9 را به روش‌های مختلفی اندازه‌گیری کنند، مهم است که بیماران از روش استفاده شده برای اندازه‌گیری مقدار CA19-9 خود اطلاع داشته باشند. چراکه در صورت امکان، آزمایش‌های پیگیری CA19-9 می‌بایست به همان روش و توسط همان آزمایشگاه انجام شوند تا پزشک بتواند نتایج را در طول زمان به‌درستی مقایسه کند.
| روش‌های انجام آزمایش CA19-9 | |
|---|---|
| آزمون ایمونوسوربنت مرتبط با آنزیم (ELISA): | الایزا یک روش سنجش و تکنیک آزمایشگاهی پرکاربرد است که از واکنش بین آنتی‌بادی‌های اختصاصی و آنتی‌ژن‌های CA 19-9 برای اندازه‌گیری سطح نشانگر تومور CA19-9 در خون استفاده میکند. |
| روش ایمونواسی کمی لومینسانس (CLIA): | تکنیکی است که لومینسانس شیمیایی را با واکنش‌های ایمونوشیمیایی ترکیب کرده و از واکنش‌های نورتابی شیمیایی برای اندازه‌گیری آنتی‌ژن‌های CA19-9 استفاده میکند. در این روش، مولکول‌های نورتابی شیمیایی به آنتی‌بادی‌های اختصاصی CA 19-9 متصل می‌شوند. |
| سرطان‌هایی که می‌توانند باعث افزایش سطح CA19-9 شوند | شرایط غیرسرطانی که می‌توانند سطح CA19-9 را افزایش دهند |
|---|---|
| سرطان پانکراس(مهمترین سرطان مرتبط با افزایش CA19-9) | پانکراتیت حاد و مزمن(التهاب و ورم پانکراس) |
| سرطان کولورکتال(سرطان روده بزرگ و مقعد) | انسداد مجرای صفراوی(یرقان یا زردی) |
| سرطان کبد و کیسه صفرا | سنگ‌های صفراوی |
| سرطان ریه | عفونت صفراوی(کولانژیت) |
| سرطان معده و مری | التهاب کیسه صفرا(کوله سیستیت) |
| سرطان مثانه | فیبروز سیستیک یا کیستیک |
| سرطان رحم و تخمدان | بیماری‌های کبدی(التهاب و سیروز کبدی) |
در این آزمایش، مقدار پروتئین CA19-9 بر اساس واحد در میلی‌لیتر (U/mL) اندازه‌گیری شده و گزارش این تست ممکن است شامل توضیحی درباره اینکه سطح اندازه‌گیری‌شده در محدوده نرمال یا غیر طبیعی قرار دارد، باشد:
| محدوده نرمال CA 19-9 در افراد عادی بین ۰ تا ۳۷ واحد در میلی‌لیتر (U/mL) است. | |
|---|---|
| سطوح CA19-9 بالاتر از ۳۷u/ml به‌طور معمول به‌عنوان سطح افزایش‌یافته در نظر گرفته شده و نیاز به بررسی‌های بیشتر دارد. |
| اگر سطح CA 19-9 کمتر از ۳۷U/mL باشد، ممکن است فرد به بیماری یا سرطان دچار نباشد. | |
|---|---|
| اگر CA19-9 بیشتر از ۳۷U/mL باشد، ممکن است فرد به سرطان پانکراس، ریه، کولون یا شرایط غیرسرطانی مانند التهاب لوزالمعده، بیماری مجرا یا سنگ‌های صفراوی مبتلا باشد. |
| نتایج آزمایش تومور مارکر CA19-9 برای فرد تحت درمان | |
|---|---|
| افزایش سطح CA19-9: | ممکن است نشان‌دهنده رشد تومور و یا عدم اثربخشی درمان باشد؛ برای تایید این موضوع معمولا آزمایش‌های بیشتری نیاز است. |
| کاهش سطح CA19-9: | این وضعیت می‌تواند نشان دهد که تومور در حال کوچک شدن بوده و درمان تاکنون موثر واقع شده است. |
| سطح ثابت CA19-9: | نشان‌دهنده این است که بیماری فرد ثابت یا پایدار بوده و به‌عبارتی، وضعیت بدتر یا بهتر نشده است. |
| کاهش سطح CA19-9 پس از درمان و سپس افزایش مجدد: | ممکن است به معنای بازگشت یا رشد مجدد سرطان باشد؛ برای تایید این موضوع به آزمایش‌های بیشتری نیاز است. |
گفته میشود حساسیت و ویژگی گزارش‌شده CA19-9 برای سرطان پانکراس به ترتیب ۸۰٪ و ۹۰٪ است؛ با این حال، باید توجه داشت که این مقادیر، ارتباط نزدیکی با اندازه تومور دارند. فارغ از این موضوع، پیش‌تر گفتیم که آزمایشگاه‌ها از روش‌های مختلفی برای اندازه‌گیری سطح CA 19-9 در نمونه خون استفاده می‌کنند، که این امر می‌تواند بر نتیجه آزمایش تاثیر بگذارد.
از این رو، جهت دقت بیشتر و برای اینکه پزشک بتواند به درستی نتایج آزمایشات را در طول زمان با هم مقایسه کند، مهم است بیمارانی که پیوسته تحت پایش سرطان قرار داشته و به‌طور منظم میزان پروتئین CA 19-9 خونشان اندازه‌گیری میشود، تمام آزمایش‌های خود را در یک آزمایشگاه انجام دهند تا برای انجام آنها از یک تکنیک و روش آزمایشگاهی استفاده شود.
لازم به ذکر است که اغلب در گزارش مربوط به آزمایش تومور مارکر CA19-9، به روش سنجش و تکنیک آزمایشگاهی استفاده‌شده در ارزیابی و تجزیه و تحلیل CA 19-9 اشاره میشود. با این وجود، اگر درباره نحوه انجام آزمایش CA19-9 دچار ابهام بوده یا سوالی دارید، می‌توانید آن را با پزشک خود در میان بگذارید.
بیشتر بخوانید: كوليت زخمی یا عصبی چیست؟
به‌طور معمول، برای رسیدن به تشخیص درست، آزمایش تومور مارکر CA19-9 در کنار برخی دیگر از آزمایش‌ها انجام میشود؛ تست‌های دیگری که ممکن است همراه با آزمایش آنتی‌ژن سرطانی ۹-۱۹ یا به‌عنوان پیگیری بعد از آن انجام شوند شامل آزمایش‌های خون مرتبط با مارکرهای دیگر، آزمایش‌های تصویربرداری مانند سی‌تی‌اسکن، اسکن PET یا MRI و همچنین در صورت نیاز، بیوپسی هستند.
جمع‌بندی
آزمایش CA19-9 مقدار تومورمارکر CA 19-9 یا آنتی ژن سرطانی ca19-9 را در نمونه خون اندازه‌گیری میکند. با اینکه CA19-9 در خون افراد سالم نیز(به مقدار کم) یافت میشود، سطوح بالای این پروتئین می‌تواند نشان‌دهنده وجود برخی سرطان‌ها (مانند سرطان پانکراس) یا شرایط غیرسرطانی(مانند سنگ کیسه صفرا و سیروز کبدی) باشد. پزشکان عمدتا از آزمایش CA19-9 برای پایش سرطان، چگونگی پاسخ‌گویی آن به درمان و همچنین بررسی بازگشت بیماری پس از دوره بهبودی استفاده می‌کنند.
البته آزمایش تومور مارکر CA19-9 به‌عنوان یک ابزار غربالگری و تشخیصی کامل نبوده و دارای محدودیت‌هایی است؛ زیرا نه تنها افزایش سطح CA 19-9 ممکن است به دلایلی غیر از سرطان رخ دهد، بلکه همه افراد مبتلا به آن نیز، دارای سطح بالای این پروتئین نیستند. از این رو، تست CA19-9 معمولا در کنار دیگر آزمایش‌های خون، معاینات فیزیکی، آزمایش‌های تصویربرداری و سایر اطلاعات بالینی و تشخیصی برای ارزیابی دقیق‌تر وضعیت بیمار و نهایتا تصمیم‌گیری آگاهانه در مورد تشخیص، پایش و شناسایی نشانه‌های عود بیماری استفاده میشود.
مورد تایید و بازبینی شده توسط:
دکتر مهران غزالی بینا(فلوشیپ علوم آزمایشگاهی)
ارسال نظر