سرطان یکی از مرگبارترین بیماریهاست و در مورد زنان، شایعترین نوع آن سرطان پستان است؛ بهطوری که مطالعات مختلف نشان میدهند که از هر ۸ زن، احتمالا یک نفر به سرطان پستان مبتلا میشود. درمان سرطان بستگی به تشخیص زودهنگام آن دارد و این موضوع در مورد سرطان پستان نیز صدق میکند؛ بدان معنا که اگر سرطان پستان در مراحل اولیه شناسایی شود، احتمال بهبود آن از طریق روشهای مختلف درمانی وجود دارد.
در سرطان پستان، سلولهای سرطانی پروتئینی به نام CA15-3 را تولید میکنند که اندازهگیری آن میتواند در نظارت و مدیریت بیماری به پزشکان کمک کند. از این رو، بهطور معمول توصیه میشود که بیماران در طول دوره درمان، آزمایش تومورمارکر CA 15-3 را بهطور منظم انجام دهند تا مشخص شود روش درمانی فعلی مناسب است یا اینکه نیاز به تغییرات وجود دارد.
برای درک بهتر اینکه آزمایش CA 15-3 چیست، ابتدا بهتر است با آنتیژن سرطانی یا آنتیژن کارسینوم 3-15 (CA 15-3) آشنا شویم. تومورمارکر CA15-3 (که به نام MUC1 نیز شناخته میشود) یک نشانگر توموری برای بسیاری از انواع سرطانها، بهویژه سرطان پستان است.
آنتیژن سرطانی ۳-۱۵ در واقع نوعی پروتئین است که توسط سلولهای سالم و طبیعی پستان تولید شده و در بسیاری از افراد مبتلا به سرطان پستان نیز تولید این آنتیژن(و آنتیژن مرتبط با آن یعنی CA 27.29) توسط سلولهای سرطانی افزایش مییابد. CA15-3 خودش باعث ایجاد سرطان نشده و سلولها یا تومورهای سرطانی در پستان ممکن است مقادیر زیادی از این پروتئین را وارد جریان خون کنند.
در واقع، تمامی انواع سرطان پستان باعث افزایش سطح CA15-3 نمیشوند، چرا که اساسا برخی از انواع سلولهای سرطانی این آنتیژن را به مقدار زیاد تولید نمیکنند. همچنین، انواع سرطان پستان در مراحل اولیه معمولا دارای سطوح پایینتری از آنتیژن سرطانی 3-15 هستند. البته در سرطانهای پستان پیشرفتهتر، افزایش بروز این آنتیژن بهخوبی مشاهده میشود، بهطوریکه سطوح CA15-3 در بیشتر زنان مبتلا به سرطان پستان متاستاتیک(سرطانی که به دیگر قسمتهای بدن پخش شده است) بالاتر از حد طبیعی است.
بیشتر بخوانید: آزمایش تومور مارکر CA19-9(تفسیر و رنج نرمال آزمایش)
سطح آنتیژن سرطانی 3-15 ممکن است در بیماریها و شرایط خوشخیم و همچنین شرایط بدخیم و سرطانی افزایش یابد؛ در بخش زیر، به این بیماریها اشاره میکنیم:
سرطان پستان، ریه، پانکراس، کبد، تخمدان، پروستات، روده بزرگ یا کولون
بیماریهای کبدی مانند هپاتیت و سیروز، اندومتریوز، بیماری التهابی لگن، بیماری خوشخیم پستان و تخمدان
بیشتر بخوانید: پروستات چیست و چه عوارضی دارد؟
آزمایش CA 15-3 نوعی تست نشانگر توموری است که سطح پروتئین CA15-3 را در خون اندازهگیری میکند و برای پیگیری پیشرفت سرطان و نظارت و مدیریت روند درمان آن بسیار مفید است. با اینکه سطح بالای آنتیژن سرطانی 3-15 ممکن است نشاندهنده وجود برخی سرطانها از جمله سرطان پستان باشد، اما آزمایش CA 15-3 برای تشخیص سرطان استفاده نشده و برای پایش و بررسی واکنش سرطان به درمان مورد استفاده قرار میگیرد. بدین صورت که تغییرات سطح CA15-3 به پزشکان کمک میکند تا بفهمند آیا تومور پایدار است، رشد کرده، کوچک شده یا اینکه دوباره عود کرده است.
دلایلی که باعث میشوند آزمایش تومورمارکر CA 15-3 برای غربالگری و تشخیص سرطان پستان، حساسیت و دقت کافی نداشته باشد | |
---|---|
در همه زنان مبتلا به سرطان تهاجمی پستان، سطح آنتیژن CA15-3 افزایش نمییابد؛ زیرا همه سرطانهای سینه آنتیژن CA15-3 را تولید نمیکنند(برخی از انواع سلولهای سرطانی، CA15-3 را به خون آزاد میکنند). | |
سرطانهای سینه در مراحل اولیه ممکن است سطوح قابلاندازهگیری CA15-3 را تولید نکنند؛ بنابراین، محدوده نرمال نتیجه آزمایش، تضمینکننده عدم وجود سرطان سینه موضعی یا متاستاتیک نیست. | |
سطح آنتیژن CA15-3 ممکن است در افراد سالم(در طی بارداری یا قاعدگی) یا در مبتلایان به سایر سرطانها مانند سرطان روده بزرگ و پانکراس یا شرایط غیرسرطانی مانند بیماریهای خوشخیم پستان و تخمدان، آندومتریوز، بیماری التهابی لگن، سیروز و هپاتیت افزایش یابد. |
با توجه به نامهای دیگر آنتیژن سرطانی 3-15 که در بخش زیر آنها را بیان میکنیم، پزشکان ممکن است آزمایش CA 15-3 را بهعنوان آزمایش آنتیژن سرطان پستان یا آزمایش CA پستان نیز بشناسند.
آزمایش CA 15-3 و آزمایش مشابه آن(CA 27.29) عمدتا برای بررسی واکنش بدن به درمان سرطان پستان و همچنین برای تشخیص عود احتمالی این سرطان استفاده میشوند. همچنین گاهی اوقات آزمایش CA 15-3 برای ارائه یک دید کلی از میزان سرطان(حجم تومور) در بدن انجام میشود. با این حال، این آزمایش تنها زمانی میتواند بهعنوان یک نشانگر استفاده شود که سلولهای سرطانی مقدار زیادی از این آنتیژن را تولید کنند.
اهداف انجام آزمایش تومورمارکر CA 15-3 | |
---|---|
پایش درمان سرطان پستان: | ممکن است در طول درمان و پس از آن، برای مدیریت بیماران مبتلا به سرطان پستان و ارزیابی واکنش به درمان، سطح CA15-3 تحتنظر قرار گیرد؛ بدیهی است روند کاهشی سطح CA15-3 در طول زمان میتواند نشاندهنده موثر بودن درمان باشد، در حالیکه افزایش سطح این پروتئین، ممکن است نشانهای از پیشرفت بیماری یا عود آن باشد. |
تشخیص عود بیماری: | در افرادی که قبلا به سرطان پستان مبتلا شده و تحت درمان قرار گرفتهاند، آزمایش CA 15-3 ممکن است بهعنوان بخشی از تلاشهای پایش برای تشخیص زودهنگام عود بیماری(در مرحله دوم و سوم سرطان پستان) استفاده شود. افزایش سطح CA15-3 بهویژه در کنار یافتههای بالینی دیگر، ممکن است باعث شود که ارزیابی بیشتری برای تشخیص عود بیماری انجام شود. |
ارزیابی پاسخ به درمان: | حساسیت و ویژگی کلی آزمایش تومورمارکر CA 15-3 برای تمام انواع سرطانهای پستان پایین بوده و برای بیماریهای پیشرفته یا عودکننده حساسیت آن بیشتر است. از این رو، برای افرادی که سرطان پستان پیشرفته یا متاستاتیک دارند، آزمایش CA 15-3 میتواند همراه با معاینه فیزیکی و تصویربرداری، برای پایش پیشرفت بیماری و نظارت بر پاسخ سرطان به درمان در طول زمان استفاده شود. |
پزشکان ممکن است آزمایش تومورمارکر CA 15-3 را برای افرادی که سرطان پستان پیشرفته در آنها تشخیص داده شده است، توصیه کنند؛ زیرا بر اساس تحقیقات مختلف، سطح CA15-3 در حدود ۸۰٪ از افرادی که سرطان پستان آنها به سایر بخشهای بدن گسترش یافته است، افزایش مییابد. این آزمایش معمولا در مراحل اولیه سرطان پستان، زمانی که هنوز سرطان گسترش نیافته(متاستاز نداده) انجام نمیشود، زیرا در بیشتر موارد سطح CA15-3 در سرطانهای اولیه به ندرت افزایش مییابد.
بنابراین، آزمایش CA 15-3 برای افرادی که تحت درمان برای سرطان پستان تهاجمی(پیشرفته) قرار دارند یا اینکه در گذشته این درمان را دریافت کردهاند(بهمنظور نظارت برای تشخیص عود بیماری)، درخواست میشود؛ چرا که این آزمایش به متخصصان کمک میکند تا ارزیابی کنند درمان تاکنون تا چه حد موثر بوده یا اینکه آیا سرطان دوباره بازگشته است یا خیر.
علاوهبر آن، این تست میتواند نشان دهد که تومور در حال گسترش به سایر نقاط بدن بوده یا در پاسخ به درمان، در حال کوچک شدن است. با این حال، کاربرد آزمایش تومورمارکر CA 15-3 بسته به شرایط فردی متفاوت بوده و تصمیمگیری در مورد انجام آن میبایست با مشورت پزشکانی که با تاریخچه پزشکی و برنامه درمانی بیمار آشنایی کامل دارند، انجام شود.
چه کسانی نیاز به آزمایش CA 15-3 دارند؟ | |
---|---|
کسانی که قبلا سرطان پستان در آنها تشخیص داده شده و پزشک میخواهد بداند درمان چقدر موثر بوده است: | بررسی اثربخشی درمان |
کسانی که قبلا برای سرطان پستان تحت درمان قرار گرفته و اکنون پزشک میخواهد بداند که آیا سرطان برگشته یا گسترش یافته است: | بررسی بازگشت یا گسترش سرطان |
چه نوع نمونهای برای تست ca15-3 درخواست میشود؟ برای انجام آزمایش تومورمارکر CA 15-3 به نمونه خون فرد نیاز است، که بهطور معمول این نمونه نیز از طریق یک آزمایش خون ساده و معمولی و توسط یک سوزن از ورید بازوی فرد گرفته میشود. مشابه بسیاری دیگر از آزمایشهای خون، آزمایش CA 15-3 نیز نیاز به هیچگونه آمادگی بهخصوصی نداشته و افراد میتوانند طبق دستور پزشک، هر زمان که بخواهند برای انجام این آزمایش اقدام کنند. البته برای رفع هر گونه ابهامی، در بخش زیر برخی از نکات سادهای که بهتر است افراد پیش از انجام آزمایش از آنها آگاهی داشته باشند را بیان میکنیم:
آمادگیهای لازم قبل از آزمایش CA 15-3 | |
---|---|
برای انجام آزمایش تومورمارکر CA 15-3 نیازی به ناشتا بودن نیست؛ اما اگر وضعیت سلامت فرد بهگونهای است که نیاز به رعایت رژیم غذایی خاصی دارد، بهتر است پیش از آزمایش، این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارد. | |
بهتر است افراد لیست تمام داروها، مکملها، ویتامینها و حتی داروهای گیاهی که مصرف میکنند را به پزشک خود اطلاع دهند. (زیرا طبق گزارش FDA، مکملهای بیوتین که برخی افراد برای تقویت رشد مو و ناخن خود آنها را مصرف میکنند، ممکن است با نتایج برخی آزمایشها تداخل ایجاد کنند.) | |
اگر فرد باردار بوده و دارو یا مکملی مصرف میکند، ضروری است که درباره آنها با پزشک خود مشورت کند. البته در این شرایط نیازی به نگرانی نیست، چرا که اگر پزشک مشکلی ببیند، راهحلهای لازم را به فرد ارائه میکند. | |
از آنجا که آزمایش تومورمارکر CA 15-3 نوعی تست خون است، بهتر است افراد قبل از آن، از انجام هرگونه تمرین ورزشی یا یوگا خودداری کنند. | |
توصیه میشود افراد قبل از انجام آزمایش CA 15-3 سیگار نکشیده و الکل نیز مصرف نکنند؛ چرا که این موارد ممکن است نتایج آزمایش را تغییر دهند. |
آزمایش تومورمارکر CA 15-3 مشابه سایر آزمایشهای خون ساده بوده و میتواند در مطب پزشک، آزمایشگاه یا بیمارستان انجام شود؛ در بخش زیر، روند انجام این آزمایش را شرح میدهیم:
لازم به ذکر است، فرآیند آزمایش CA 15-3 معمولا سریع و بدون درد بوده و خطر بهخصوصی ندارد؛ اما بهطور کلی ممکن است افراد در محل ورود سوزن موارد زیر را تجربه کنند:
با اینکه ناحیه سوراخشده ممکن است برای دو روز احساس سوزش داشته باشد، اما اگر این احساس بیش از دو روز طول بکشد یا درد بهطور قابلتوجهی شدید باشد، فرد میبایست در اولین فرصت وضعیت را با پزشک خود در میان بگذارد.
در بخش زیر، به روشهای آزمایشگاهی انجام آزمایش CA 15-3 اشاره میکنیم:
روشهای انجام آزمایش تومورمارکر CA 15-3 | |
---|---|
روش سنجش ایمونوسوربنت متصل به آنزیم (ELISA): | ELISA روشی پرکاربرد و قابلاعتماد برای اندازهگیری دقیق سطوحCA15-3 در نمونه سرم یا پلاسما بوده که بهطور گسترده در آزمایشگاه های بالینی برای نظارت بر بیماران مبتلا به سرطان پستان استفاده میشود. |
روش ایمونواسی الکترو کمی لومینسانس (ECLIA): | ECLIA نیز روشی پیشرفته و بسیار حساس بوده که با ترکیب الکتروشیمی و نورتابی شیمیایی، سطوح آنتیژن CA15-3را در نمونههای سرم یا پلاسما تعیین میکند. |
با توجه به مواردی که در ادامه آنها را بیان میکنیم، سطوح بالای پروتئین CA15-3 میتواند علل مختلفی داشته باشد؛ از این رو، نتیجه آزمایش CA 15-3 میبایست با توجه به معاینه فیزیکی، دیگر آزمایشها و روشهای تصویربرداری تشخیصی و صدالبته در چارچوب تاریخچه و سابقه بیمار، ارزیابی و تفسیر شود.
آزمایش تومورمارکر CA 15-3 مقدار آنتیزن سرطانی ۳-۱۵را بهصورت عددی و بر حسب واحد U/mL(یونیت بر میلیلیتر) گزارش میکند. برای درک نتایج تست CA15-3، میبایست با محدوده نرمال یا طبیعی این آنتیژن آشنا باشیم، که در ادامه به آن میپردازیم.
محدوده نرمال یا سطح طبیعی CA15-3 در یک فرد سالم، 30u/ml یا کمتر از این مقدار است؛ اگر سطح CA15-3 بالاتر از محدوده نرمال باشد، ممکن است نشانهای از وجود سرطان پستان یا سایر شرایط بدخیم و خوشخیم باشد که در این هنگام غالبا پزشکان آزمایشات و ارزیابیهای بیشتر را توصیه میکنند.
لازم به ذکر است، آزمایشگاهها ممکن است از کیتها و روشهای مختلفی برای اندازهگیری پروتئین CA15-3 استفاده کنند و به همین دلیل، نتایج تست میتواند از یک آزمایشگاه به آزمایشگاه دیگر متفاوت باشد. در حقیقت، اگر قرار باشد فرد چندین بار این آزمایش را انجام دهد، توصیه میشود که تمام این آزمایشها با همان روش و در همان آزمایشگاه موردنظر انجام شوند تا نتایج برای پزشکان بهدرستی قابلمقایسه و تفسیر باشد.
نتایج آزمایش تومورمارکر CA 15-3 بسته به سن، جنسیت، شرایط سلامتی، سابقه خانوادگی و سایر عوامل، متفاوت است. از این رو، تفسیر صحیح نتایج بهمنظور درک علت بیماری و اتخاذ اقدامات مناسب جهت کاهش سطح آنتیژن سرطانی ۳-۱۵ ضروری بوده و تنها میبایست توسط پزشک معالج صورت پذیرد. در بخش زیر، برای درک نتایج آزمایش تومورمارکر CA 15-3 نکاتی را بیان میکنیم:
در بیماران مبتلا به سرطان پستان، ممکن است نوساناتی در سطح CA15-3 مشاهده شود؛ این تغییرات معمولا در واکنش به درمان سرطان و پیشرفت یا پسرفت تومور رخ میدهند. از این رو:
اغلب در سرطان سینه که به سایر نقاط بدن گسترش یافته(سرطان سینه متاستاتیک) سطح ca15-3 افزایش مییابد و بهطور کلی، هر چه سطح CA15-3 در نمونه خون فرد بالاتر باشد، سرطان پستان پیشرفتهتر بوده و حجم تومور یا میزان سرطان در بدن بیشتر است. از این رو، میزان بالای CA15-3 میتواند نشاندهنده متاستاز سرطان به نقاط دیگر بدن مانند استخوانها، کبد یا هر دو باشد. به عبارتی، در سرطان پستان متاستاتیک، بیشترین میزان آنتیژن سرطانی ۳-۱۵ معمولا زمانی دیده میشود که سرطان به نقاط دیگر بدن گسترش یافته باشد.
میزان بالای CA 15-3 در آزمایش خون | |
---|---|
افزایش متوسط CA 15-3 (30-50u/ml در بزرگسالان) | افزایش متوسط آنتیژن سرطانی ۳-۱۵ میتواند به اختلالات خوشخیم و غیرسرطانی مانند بیماریهای کبدی، اندومتریوز یا تومور خوشخیم پستان مرتبط باشد و هم این احتمال وجود دارد که فرد به تومور بدخیم و سرطانی پستان، ریه یا تخمدان مبتلا شده باشد. |
افزایش شدید CA 15-3 (بیش از 50u/ml در بزرگسالان) | افزایش شدید CA15-3 غالبا به اختلالات خوشخیم مربوط نشده و نشاندهنده وجود سرطان پستان(بهویژه سرطان پستان که به سایر نقاط بدن مانند کبد، ریه و استخوان گسترشیافته)، تخمدان یا ریه است. از این رو، افراد میبایست در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنند تا سایر آزمایشات و ارزیابیهای بالینی انجام شود. |
مدت زمان دریافت نتایج آزمایش CA 15-3 بستگی به آزمایشگاهی دارد که تست موردنظر را انجام میدهد. به بیان بهتر، همه آزمایشگاهها آزمایش تومورمارکر CA15-3 را انجام نداده و ممکن است نمونه خون را پس از جمعآوری، برای آنالیز و بررسی به یک آزمایشگاه دیگر ارسال کنند؛ در این صورت، به جای آماده شدن نتیجه آزمایش ظرف مدت ۲ تا ۳ روز کاری، ممکن است نتیجه طی چند روز تا یک هفته ارائه شود.
از آنجا که آزمایش تومورمارکر CA 15-3 به اندازه کافی دقیق و اختصاصی نیست، پزشکان ممکن است در کنار این آزمایش، برخی دیگر از تستهای آزمایشگاهی را برای کسب اطلاعات بیشتر و دقیقتر در مورد سرطان تجویز کنند:
تستهای آزمایشگاهی مکمل آزمایش CA 15-3 | |
---|---|
آزمایش گیرنده استروژن(ER) و گیرنده پروژسترون(PR) | هدف از آزمایش ER و PR، ارزیابی چگونگی رشد سرطان است؛ این تستها نشان میدهند که آیا گیرندههای ER و/یا PR روی سلولهای سرطان سینه وجود دارند یا خیر. |
گیرنده فاکتور رشد اپیدرمی انسانی HER2/neu | برای شناسایی وضعیت ژن HER2 در سرطان پستان کاربرد داشته و در تعیین نوع درمان نیز کمککننده است. |
تستهای بیان ژن برای سرطان پستان مانند Oncotype DX و MammoPrint | Oncotype DX برای ارزیابی خطر بازگشت سرطان سینه در بیماران مبتلا به سرطان سینه اولیه و هورمون مثبت (ER+) استفاده میشود. MammoPrint آزمایش ژنومی است که فعالیت برخی ژنها را در مراحل اولیه سرطان پستان تجزیه و تحلیل میکند. |
آزمایش آنتیژن کارسینوامبریونیک(CEA) | CEA نشانگر این است که آیا سرطان در حال رشد و گسترش است یا اینکه با درمان کاهش مییابد. |
آزمایش CA 19-9 | برای تشخیص سرطان در مراحل اولیه استفاده شده و سرنخهای مهمی در مورد وجود و پیشرفت سرطان ارائه میدهد. |
آزمایش CA 125 | این تومورمارکر برای بررسی انواع مختلف سرطانها از جمله سرطان پستان استفاده میشود. |
آزمایش CA 27-29 | آزمایش آنتیژن سرطانی 27.29(CA 27.29) همان آنتیژنی را در خون اندازهگیری میکند که آزمایش CA 15-3 اندازهگیری میکند. از این رو، معمولا یکی از این دو نشانگر توموری (و نه هر دو) درخواست میشود. |
آزمایش تومورمارکر CA 15-3 برای تحلیل سطح آنتیژن سرطانی ۳-۱۵ در طول روند درمان سرطان پستان انجام شده و میتواند نحوه پاسخدهی به درمان، پیشرفت یا عود بیماری را نشان دهد. بهعبارتی، آزمایش CA 15-3 برای تشخیص سرطان پستان در مراحل اولیه بهاندازه کافی دقیق و حساس نیست. از این رو، تست CA15-3 بهعنوان ابزار غربالگری توصیه نشده و تنها پس از تشخیص سرطان پستان استفاده میشود؛ بهطوریکه کاهش سطح CA15-3 ممکن است نشاندهنده این باشد که درمان در کاهش گسترش سرطان موثر بوده است.
ناگفته نماند، با اینکه نتیجه نرمال آزمایش CA 15-3 کمتر یا برابر با 30u/ml بوده، اما با اینحال، مقدار طبیعی CA15-3 تضمین نمیکند که فرد به سرطان مبتلا نیست. از طرفی، داشتن نتیجه مثبت نیز بهمعنای حتمی بودن ابتلا به سرطان یا بازگشت آن نبوده و میتواند به دلایلی غیر از سرطان مانند شرایط خوشخیم پستان یا بیماری کبدی باشد، که در اینصورت معمولا از آزمایشات مختلف برای تایید نتایج استفاده میشود. این آزمایش را میتوانید در آزمایشگاه مرکزی فردیس انجام دهید.
ارسال نظر