آزمایش خون مخفی مدفوع(FOBT)

آزمایش خون مخفی مدفوع(FOBT) چیست؟

آزمایش خون مخفی مدفوع یک تست غربالگری است که برای یافتن مقادیر خیلی ناچیز و اندک خون در مدفوع استفاده می شود، که نشانه ای از وجود مشکل در دستگاه گوارش و در افرادی است که هیچ‌گونه علایمی ندارند. تست FOBT اغلب برای غربالگری سرطان کولورکتال یا پولیپ در روده بزرگ و راست روده استفاده می شود ، اما نتیجه FOBT به تنهایی به معنای تشخیص سرطان نمی باشد.

آزمایش خون مخفی مدفوع چه چیزی را نشان می دهد؟

وجود خون در مدفوع به معنی وجود خونریزی در دستگاه گوارش است. این نوع خونریزی طبیعی نیست و معمولاً به علت یکی از موارد زیر است:

• کم خونی: زمانی که بدن گلبول های قرمز سالم به اندازه کافی ندارد.

• کولیت: التهاب یا تحریک در روده بزرگ

• سرطان کولورکتال: سرطانی در قسمت انتهایی روده بزرگ یا راست روده

• دیورتیکولوز: ناحیه ای حباب مانند بر روی دیواره روده بزرگ

• همورویید: وریدهای متورم در داخل راست روده یا خارج از مقعد

• پولیپ روده بزرگ: وجود زایده ای صاف، برجسته یا ساقه مانند روی سلول های پوششی روده بزرگ یا رکتوم

• زخم ها: زخم هایی که در دستگاه گوارش یا رکتوم ایجاد می شوند. 

 هدف از آزمایش خون مخفی مدفوع چیست؟

در صورت بروز علایم خاصی مانند درد شکم، خستگی، درد در اطراف راست روده یا خونریزی مقعدی، پزشک ممکن است آزمایش خون مخفی مدفوع را توصیه کند. شایع ترین دلیل درخواست تست FOBT، غربالگری سرطان کولورکتال است.

توجه نمایید که آزمایش خون مخفی مدفوع به تنهایی نمی تواند سرطان روده بزرگ یا هر مشکل گوارشی را تشخیص دهد. بسته به نتایج FOBT، ممکن است برای تأیید تشخیص نیاز به آزمایش ها و پیگیری های بیشتری داشته باشید.

آیا باید به طور مرتب آزمایش خون مخفی مدفوع انجام شود؟

برای افراد بین 45 تا 75 سال که در معرض متوسط خطر ابتلا به سرطان کولورکتال هستند، توصیه می‌شود که این آزمایش به صورت سالیانه انجام شود. افراد بالای 75 سال یا افرادی که ریسک ابتلا به سرطان روده بزرگ را دارند ، توصیه می شود جهت انجام آزمایش های غربالگری مناسب با پزشک خود مشورت نمایند. 

انواع آزمایش خون مخفی 

 سه نوع آزمایش FOBT وجود دارد: 

• آزمایش خون مخفی گایاک (gFOBT) 

خون پنهان در مدفوع را با استفاده از ماده شیمیایی گایاک تشخیص می دهد. 

• آزمایش ایمونوشیمیایی مدفوع(iFOBT) یا (FIT)

با استفاده از آنتی بادی ها ، آثار خون را در مدفوع پیدا می کند. 

 • آزمایش FIT-DNA

آزمایش غربالگری برای تغییرات DNA مرتبط با سرطان کولورکتال 

آمادگی های لازم برای آزمایش خون مخفی

 جهت انجام آزمایش خون مخفی به روش ایمونوشیمیایی(iFOBT) یا FIT، نیازی به رژیم غذایی خاصی ندارید. اما جهت انجام آزمایش gFOBT (روش گایاک)، برخی غذاها و داروها می توانند باعث مثبت کاذب در نتایج می گردند. از جمله این موارد عبارتند از: 

 • داروهای رقیق کننده خون 

 • داروهای ضد التهابی غیر استروییدی (NSAIDs) از جمله آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن 

 • گوشت قرمز 

 • مکمل های ویتامین مانند آهن و ویتامین C

توجه نمایید که در روزهای منتهی به آزمایش gFOBT (به روش گایاک) ، مقدار فیبر را در رژیم غذایی خود افزایش دهید، و موارد فوق را با نظر پزشک معالج کاهش دهید. 

در چه زمانی آزمایش خون مخفی در مدفوع نباید انجام شود؟

• دوره قاعدگی بانوان: سبب بروز نتایج مثبت کاذب می گردد.

• خونریزی همورویید

• زخم معده

• گاستریت

تفسیر نتایج آزمایش خون مخفی مدفوع

مثبت شدن آزمایش خون مخفی مدفوع (FOBT) به معنی احتمال وجود خون ریزی در دستگاه گوارش است که می تواند نشانه سرطان روده بزرگ باشد، اما به معنی تشخیص قطعی سرطان نیست. به طور معمول اگر نتیجه آزمایش مثبت باشد، لازم است تا به پزشک متخصص جهت انجام پیگیری ها و آزمایش های تکمیلی اقدام نمایید. توجه داشته باشید که آزمایش های بیشتر برای یافتن محل و علت خونریزی است.

خطرات و محدودیت های آزمایش خون مخفی مدفوع

تست همیشه دقیق نیست. آزمایش خون مخفی مدفوع به دنبال خون پنهان است. اگر خون یافت نشد، نتیجه آزمایش منفی است. اما اگر سرطان یا پولیپ باشد ولی فرد دچار خونریزی نباشد، نتیجه به دست آمده یک نتیجه منفی کاذب می باشد.

اگر خون وجود داشته باشد اما تشخیص داده نشود، نتیجه ممکن است یک منفی کاذب باشد. به همین دلیل است که پزشکان توصیه می کنند این آزمایش هر سال انجام شود.

اگر نتیجه آزمایش مثبت باشد، به معنی وجود خون در مدفوع است. اما اگر خونریزی به دلیل چیزی غیر از سرطان یا پولیپ باشد، نتیجه مثبت کاذب است. خون ممکن است از زخم معده یا همورویید باشد. حتی ممکن است از دهان یا بینی باشد که توسط فرد بلعیده شده است.

کلام آخر

اگر آثار کوچکی از خون در مدفوع وجود داشته باشد به طوری که قابل شناسایی و رویت نباشد، آزمایش خون مخفی مدفوع می تواند کمک به تشخیص این نوع خونریزی ها نماید. این آزمایش صرفا یک آزمایش غربالگری است تا به تشخیص علایم سرطان کولورکتال به پزشک کمک کند. اما می تواند مسایل دیگری را نیز تشخیص دهد. 

توجه داشته باشید که نتیجه مثبت این آزمایش تشخیص سرطان نیست، یافتن خون پنهان در مدفوع به معنی وجود خونریزی در دستگاه گوارش است و پزشک از آزمایش های دیگر برای بررسی خونریزی و تشخیص استفاده می نماید.

تهیه شده در کمیته علمی – پژوهشی آزمایشگاه مرکزی فردیس

منبع:
https://my.clevelandclinic.org
https://www.mayoclinic.org