تست های عملکرد کلیه

تست‌های عملکرد کلیه میزان کارآمدی کلیه‌های شما را اندازه‌گیری می‌کنند. اکثر این آزمایش‌ها بررسی می‌کنند که کلیه‌ها چقدر مواد زائد را از سیستم شما پاک می‌کنند. آزمایشات کلیه ممکن است شامل آزمایش خون، نمونه ادرار 24 ساعته یا هر دو باشند. معمولاً نتایج آزمایش خود را در همان روز یا ظرف چند روز دریافت می کنید.

تست عملکرد کلیه چیست؟

آزمایش‌های عملکرد کلیه، آزمایش‌های ادرار یا خون هستند که عملکرد کلیه‌های شما را ارزیابی می‌کنند. این تست ها سطح ترکیبات مختلفی را از قبیل ترکیبات معدنی مختلف، الکترولیت ها، پروتئین و گلوکز را در خون اندازه گیری می کنند که سلامت کلیه را ارزیابی می کنند. اکثر این تست ها میزان فیلتراسیون گلومرولی (GFR) را اندازه گیری می کنند. GFR کارآمدی کلیه های شما را برای دفع مواد زائد از سیستم بدن، نشان می دهد.

وظیفه کلیه در بدن چیست؟

کلیه های شما بخشی از سیستم ادراری شما هستند. دو کلیه در پشت شکم شما درست زیر قفسه سینه شما قرار دارند. آنها به بدن شما کمک می کنند تا مواد زائد را فیلتر کرده و آنها را به صورت ادرار دفع کند. کلیه های شما برای تولید موارد زیر نیز حیاتی هستند:

• هورمون هایی که فشار خون را حفظ می کنند.

• گلبول های قرمز خون، که اکسیژن را در سراسر بدن شما حمل می کنند.

• ویتامین D که سلامت استخوان ها و ماهیچه ها را حفظ می کند.

چه زمانی به انجام تست های کلیوی نیاز داریم؟

اگر کلیه ها به درستی کار نکنند، مواد زائد می توانند در خون انباشته شوند و سطح مایعات می تواند به حجم خطرناکی افزایش یابد و باعث آسیب به بدن یا وضعیت بالقوه تهدید کننده شود.

شرایط و بیماری های متعددی می تواند منجر به آسیب به کلیه ها شود. شایع ترین علل و عوامل خطر اصلی بیماری های کلیوی دیابت و فشار خون هستند. دیابت یا فشار خون بالا (هایپرتنشن)، بر عملکرد کلیه ها تأثیر می گذارد. اگر یکی از این شرایط را دارید، پزشک شما ممکن است از تست های عملکرد کلیه برای کمک به نظارت بر این شرایط استفاده کند.

همچنین در صورت داشتن علائمی که نشان دهنده مشکلات احتمالی کلیه است، ممکن است به آزمایش عملکرد کلیه نیاز داشته باشید.

علائم اختلال در عملکرد کلیه

• وجود خون در ادرار (هماچوری)

• ادرار دردناک (دیسوریا)

• میل مکرر به ادرار کردن

• مشکلات شروع ادرار کردن 

انواع تست های عملکرد کلیه

اندیکاسیون ها برای ارزیابی عملکرد کلیه متفاوت است و از تست اورژانسی حاد تا مزمن متغیر است.

• در درجه اول، آزمایشات عملکرد کلیوی برای شناسایی بیماری کلیوی برای تعیین مدیریت مناسب بیمار و جلوگیری از وخامت بیشتر عملکرد کلیه انجام می شود.

• نشانه های بیشتر در بیمارانی که بیماری کلیوی در آنها شناسایی شده است، سطح یا نوع بیماری کلیوی و نظارت بر پیشرفت بیماری کلیوی برای اطمینان از اینکه مدیریت بهینه رخ می دهد و برای نظارت بر پاسخ به مداخلات است.

پزشک شما ممکن است یک یا چند نوع مختلف آزمایش عملکرد کلیه را برایتان تجویز کند. ممکن است آزمایشات خون برای عملکرد کلیه انجام دهید، مانند:

• نیتروژن اوره خون (BUN) 

     نیتروژن (ساخته شده از تجزیه پروتئین) در خون شما را اندازه گیری می کند.

• GFR تخمینی (eGFR)

     نرخ فیلتراسیون را بر اساس سطح پروتئین، سن، جنسیت، اندازه و نژاد شما محاسبه می کند.

• کراتینین سرم که نشان دهنده تجمع کراتینین ، یک محصول زائد ناشی از تجزیه بافت عضلانی است.

اجزای تست های عملکرد کلیوی

از نظر بالینی، عملی ترین آزمایش برای ارزیابی عملکرد کلیه، تخمین میزان فیلتراسیون گلومرولی (GFR) و بررسی پروتئینوری (آلبومینوری) است.

• عملکرد گلومرولار- تست کلیرنس

بهترین آزمایش برای ارزیابی عملکرد گلومرولی، نرخ فیلتراسیون گلومرولی (GFR) است، که نرخی است بر حسب میلی لیتر در دقیقه که در آن مواد موجود در پلاسما از طریق گلومرول فیلتر می شوند. به عبارت دیگر، پاکسازی یک ماده از خون. GFR طبیعی برای یک مرد بالغ 90 تا 120 میلی لیتر در دقیقه است.

آزمایش GFR می تواند یک روش پیچیده و طولانی باشد، به همین دلیل است که پزشکان از فرمولی برای تخمین GFR یا eGFR استفاده می کنند. راه استاندارد برای تخمین GFR با یک آزمایش خون ساده است که سطح کراتینین را اندازه گیری می کند.

کراتینین یک محصول زائد حاصل از هضم پروتئین رژیم غذایی و تجزیه طبیعی بافت عضلانی است. جدای از بیماری مزمن کلیوی، سطوح کراتینین می تواند تحت تأثیر عوامل دیگری از جمله رژیم غذایی، توده عضلانی، سوء تغذیه و سایر بیماری های مزمن قرار گیرد.

مراحل بیماری های مزمن کلیه

با توجه به نتایج جهانی بهبود بیماری کلیوی (KDIGO)، مراحل بیماری مزمن کلیه (CKD) عبارتند از:

• مرحله 1 GFR بیشتر از 90 میلی لیتر در دقیقه / 1.73 متر مربع

• مرحله 2 GFR - بین 60 تا 89 میلی لیتر در دقیقه / 1.73 متر مربع

• مرحله 3a GFR 45 تا 59 میلی لیتر در دقیقه/1.73 متر مربع

• مرحله 3b GFR 30 تا 44 میلی لیتر در دقیقه / 1.73 متر مربع

• مرحله 4 GFR 15 تا 29 میلی لیتر در دقیقه / 1.73 متر مربع

• مرحله 5-GFR کمتر از 15 میلی لیتر در دقیقه/1.73 متر مربع (مرحله پایانی بیماری کلیوی)

• آلبومینوری

آلبومینوری به وجود غیر طبیعی آلبومین در ادرار اشاره دارد. آلبومینوری به عنوان یک نشانگر برای تشخیص نفروپاتی اولیه در بیماران دیابتی استفاده می شود.

این یک نشانگر مستقل برای بیماری قلبی عروقی است زیرا به افزایش نفوذپذیری اندوتلیال دلالت دارد و همچنین نشانگری برای نارسایی مزمن کلیوی است.

آلبومین ادرار ممکن است در جمع آوری ادرار 24 ساعته یا نمونه های صبح زود/تصادفی به عنوان نسبت آلبومین به کراتینین اندازه گیری شود. وجود آلبومینوری در دو مورد با حذف عفونت ادراری نشان دهنده اختلال عملکرد گلومرولی است. وجود آلبومینوری برای سه ماه یا بیشتر نشان دهنده بیماری مزمن کلیه است.

تست های تیپیک برای عملکرد کلیه

آزمایش‌های فردی موجود در پانل عملکرد کلیه می‌تواند بسته به آزمایشگاه متفاوت باشد، اما آزمایش‌هایی که معمولاً انجام می‌شوند عبارتند از:

تست الکترولیت ها برای عملکرد کلیه

مواد شیمیایی با بار الکتریکی که برای فرآیندهای طبیعی بدن، مانند عملکرد عصب و عضله، حیاتی هستند. از جمله، آنها به تنظیم میزان مایعات در بدن و حفظ تعادل اسید و باز کمک می کنند. الکترولیت ها عبارتند از:

• سدیم

• پتاسیم

• کلرید

• بی کربنات (CO2 کل) 

مواد معدنی از تست های عملکرد کلیه

فسفر - یک ماده معدنی که برای تولید انرژی، عملکرد ماهیچه ها و اعصاب و رشد استخوان حیاتی است. همچنین نقش مهمی به عنوان یک بافر دارد و به حفظ تعادل اسید و باز بدن کمک می کند.

کلسیم - یکی از مهمترین مواد معدنی در بدن؛ برای عملکرد صحیح ماهیچه ها، اعصاب و قلب ضروری است و در لخته شدن خون و تشکیل استخوان ها ضروری است.

پروتئین

آلبومین - پروتئینی که حدود 60 درصد پروتئین خون را تشکیل می دهد و نقش های زیادی مانند جلوگیری از نشت مایعات از رگ های خونی و انتقال هورمون ها، ویتامین ها، داروها و یون هایی مانند کلسیم در سراسر بدن دارد.

مواد زائد

اوره - اوره یک محصول زائد حاوی نیتروژن است که از متابولیسم پروتئین تشکیل می شود. توسط کبد وارد خون می شود و به کلیه ها منتقل می شود و در آنجا از خون تصفیه شده و از طریق ادرار دفع می شود.

کراتینین - یکی دیگر از مواد زائد که توسط ماهیچه های بدن تولید می شود. تقریبا تمام کراتینین توسط کلیه ها دفع می شود.

منبع انرژی

گلوکز - انرژی را برای بدن تامین می کند. باید مقدار ثابتی برای استفاده در دسترس باشد و سطح نسبتاً ثابتی از گلوکز در خون حفظ شود.

تشخیص بالینی

• کراتینین

     کراتینین سرم زمانی که کاهش قابل توجهی در میزان فیلتراسیون گلومرولی وجود دارد یا زمانی که دفع ادرار مسدود می شود افزایش می یابد. قبل از تشخیص افزایش کراتینین سرم، حدود 50 درصد از عملکرد کلیه باید از بین برود. بنابراین کراتینین سرم نشانگر دیررس آسیب حاد کلیه است.

• BUN

     سطح سرمی اوره/BUN در بیماری حاد و مزمن کلیوی افزایش می یابد. معادلات eGFR برای تعیین وجود بیماری کلیوی، مرحله CKD و برای نظارت بر پاسخ به درمان استفاده می شود.

روش های تصویر برداری کلیه

سونوگرافی

این آزمایش از امواج صوتی برای گرفتن تصویری از کلیه استفاده می کند. ممکن است برای بررسی ناهنجاری‌ها در اندازه یا موقعیت کلیه‌ها یا انسدادهایی مانند سنگ یا تومور استفاده شود.

سی تی اسکن از روش های تصویربرداری کلیه

این تکنیک تصویربرداری از اشعه ایکس برای تصویربرداری از کلیه ها استفاده می کند. همچنین ممکن است برای بررسی ناهنجاری های ساختاری و وجود انسداد استفاده شود. این آزمایش ممکن است نیاز به استفاده از رنگ کنتراست داخل وریدی داشته باشد که می تواند برای افراد مبتلا به بیماری کلیوی نگران کننده باشد.

بیوپسی کلیه

بیوپسی ممکن است گاهی به یکی از دلایل زیر انجام شود:

• برای شناسایی یک روند بیماری خاص و تعیین اینکه آیا به درمان پاسخ می دهد یا خیر

• برای ارزیابی میزان آسیبی که در کلیه رخ داده است

• برای اینکه بفهمید چرا پیوند کلیه ممکن است خوب انجام نشود

بیوپسی کلیه با استفاده از یک سوزن نازک با لبه برش تیز برای برش دادن قطعات کوچک بافت کلیه برای بررسی زیر میکروسکوپ انجام می شود.

تفسیر و خواندن جواب آزمایش کلیه

نتایج آزمایش عملکرد کلیه می تواند به شما بگوید که آیا کلیه های شما به طور نرمال کار می کنند یا خیر. تفسیر اکثر تست ها بر اساس دو متغیر است:

• GFR کمتر از 60 می تواند نشان دهنده بیماری کلیوی باشد.

• نسبت آلبومین به کراتینین ادرار (UACR) بیش از 30 میلی گرم در گرم می تواند علامت هشدار دهنده بیماری کلیوی باشد.

اگر آزمایش شما نتایج غیر نرمال را نشان دهد، پزشک گزینه های درمانی را با شما در میان می گذارد. ممکن است داروهایی برای کنترل فشار خون دریافت کنید. یا ممکن است با یک نفرولوژیست (پزشک متخصص کلیه) مشورت کنید.

اگر نتایج آزمایش شما غیر نرمال باشد، پزشک احتمالاً در آینده آزمایش های مکرر عملکرد کلیه را تجویز خواهد کرد. انجام آزمایش منظم به پزشک شما کمک می‌کند تا سلامت شما و هر گونه بیماری زمینه‌ای را پیگیری کند.

تهیه شده در کمیته علمی پژوهشی آزمایشگاه مرکزی فردیس

منبع:

1. 1. www.matoclinic.org